24c-Udana.txt

ud_utf8 [cpd classification 2.5.3]
[pts vol ud - ] [\z ud /] [\f i /]
[pts page 001] [\q   1/]
[bjt vol ud - ] [\z ud /] [\w i /]
[bjt page 130] [\x 130/]
suttantapiṭake

khuddakanikāyo

(tatiyo gantho)
udānapāḷi
bodhivaggo paṭhamo

namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa.

1. 1
paṭhamabodhisuttaṁ

[pts page 001] [\q   1/]   evaṁ me sutaṁ: ekaṁ samayaṁ bhagavā uruvelāyaṁ viharati najjā nerañjarāya tīre bodhirukkhamūle paṭhamābhisambuddho. tena kho pana samayena1 bhagavā sattāhaṁ ekapallaṅkena nisinno hoti vimuttisukhapaṭisaṁvedī.

atha kho bhagavā tassa sattāhassa accayena tamhā samādhimhā vuṭṭhahitvā rattiyā paṭhamaṁ yāmaṁ paṭiccasamuppādaṁ anulomaṁ sādhukaṁ manasākāsi "iti imasmiṁ sati idaṁ hoti, imassuppādā idaṁ uppajjati, yadidaṁ avijjāpaccayā saṅkhārā, saṅkhārapaccayā viññāṇaṁ, viññāṇapaccayā nāmarūpaṁ, nāmarūpapaccayā saḷāyatanaṁ, saḷāyatanapaccayā phasso, phassapaccayā vedanā, vedanāpaccayā taṇhā, taṇhāpaccayā upādānaṁ, upādānapaccayā bhavo, bhavapaccayā jāti, jātipaccayā jarāmaraṇaṁ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā sambhavanti.evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hotī"ti.

atha kho bhagavā etamatthaṁ viditvā tāyaṁ velāyaṁ imaṁ udānaṁ udānesi:

yadā have pātubhavanti dhammā
ātāpino jhāyato brāhmaṇassa,
athassa kaṅkhā vapayanti sabbā
yato pajānāti sahetudhammanti.

1. tena samayena, vinayapāḷi

[bjt page 132] [\x 132/]

1. 2.
dutiyabodhisuttaṁ

evaṁ [pts page 002] [\q   2/]   me sutaṁ: ekaṁ samayaṁ bhagavā uruvelāyaṁ viharati najjā nerañjarāya tīre bodhirukkhamūle paṭhamābhisambuddho. tena kho pana samayena1 bhagavā sattāhaṁ ekapallaṅkena nisinno hoti vimuttisukhapaṭisaṁvedī.

atha kho bhagavā tassa sattāhassa accayena tamhā samādhimhā vuṭṭhahitvā rattiyā majjhimaṁ yāmaṁ paṭiccasamuppādaṁ paṭilomaṁ sādhukaṁ manasākāsi: "iti imasmiṁ asati idaṁ na hoti, imassa nirodhā idaṁ nirujjhati, yadidaṁ avijjānirodhā saṅkhāranirodho, saṅkhāranirodhā viññāṇanirodho, viññāṇanirodhā nāmarūpanirodho, nāmarūpanirodhā saḷāyatananirodho, saḷāyatananirodhā phassanirodho, phassanirodhā vedanānirodho, vedanānirodhā taṇhānirodho, taṇhānirodhā upādānanirodho, upādānanirodhā bhavanirodho, bhavanirodhā jātinirodho, jātinirodhā jarāmaraṇaṁ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā nirujjhanti. evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho [pts page 003] [\q   3/]   hotī"ti.

atha kho bhagavā etamatthaṁ viditvā tāyaṁ velāyaṁ imaṁ udānaṁ udānesi:

yadā have pātubhavanti dhammā
ātāpino jhāyato brāhmaṇassa,
athassa kaṅkhā vapayanti sabbā
yato khayaṁ paccayānaṁ avediti.

1. 3.
tatiyabodhisuttaṁ

evaṁ me sutaṁ: ekaṁ samayaṁ bhagavā uruvelāyaṁ viharati najjā nerañjarāya tīre bodhirukkhamūle paṭhamābhisambuddho. tena kho pana samayena1 bhagavā sattāhaṁ ekapallaṅkena nisinno hoti vimuttisukhapaṭisaṁvedi.

atha kho bhagavā tassa sattāhassa accayena tamhā samādhimhā vuṭṭhahitvā rattiyā pacchimaṁ yāmaṁ paṭiccasamuppādaṁ anulomapaṭilomaṁ sādhukaṁ manasākāsi: " iti imasmiṁ sati idaṁ hoti, imassūppādā idaṁ uppajjati, imasmiṁ asati idaṁ na hoti, imassa nirodhā idaṁ nirujjhati, yadidaṁ avijjāpaccayā saṅkhārā, saṅkhārapaccayā viññāṇaṁ, viññāṇapaccayā nāmarūpaṁ, nāmarūpapaccayā saḷāyatanaṁ, saḷāyatanapaccayā phasso, phassapaccayā vedanā, vedanāpaccayā taṇhā, taṇhāpaccayā upādānaṁ, upādānapaccayā bhavo, bhavapaccayā jāti, jātipaccayā jarāmaraṇaṁ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā sambhavanti. evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.

1. tena samayena, vinayamahāvaggo.
[bjt page 134] [\x 134/]

avijjāyatveva asesavirāganirodhā saṅkhāranirodho, saṅkhāranirodhā viññāṇanirodho, viññāṇanirodhā nāmarūpanirodho, nāmarūpanirodhā saḷāyatananirodho, saḷāyatananirodhā phassanirodho, phassanirodhā vedanānirodho, vedanānirodhā taṇhānirodho, taṇhānirodhā upādānanirodho, upādānanirodhā bhavanirodho, bhavanirodhā jātinirodho, jātinirodhā jarāmaraṇaṁ sokaparidevadukkhadomanasupāyāsā nirujjhanti. evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hotī"ti.

atha kho bhagavā etamatthaṁ viditvā tāyaṁ velāyaṁ imaṁ udānaṁ udānesi:

yadā have pātubhavanti dhammā
ātāpino jhāyato brāhmaṇassa,
vidhūpayaṁ tiṭṭhati mārasenaṁ
sūriyo'vaobhāsayamantaḷikkhanti.

1. 4.
nigrodhasuttaṁ.

evaṁ me sutaṁ: ekaṁ samayaṁ bhagavā uruvelāyaṁ viharati najjānerañjarāya tīre ajapālanigrodhamūle 1 paṭhamābhisambuddho. tena kho pana samayena bhagavā sattāhaṁ ekapallaṅkena nisinno hoti vimuttisukhapaṭisaṁvedi.

atha kho bhagavā tassa sattāhassa accayena tamhā samādhimhā vuṭṭhāsi. atha kho aññataro huhuṅkajātiko2 brāhmaṇo yena bhagavā tenupasaṅkami. upasaṅkamitvā bhagavatā saddhiṁ sammodi. sammodanīyaṁ kathaṁ sārāṇīyaṁ vītisāretvā ekamantaṁ aṭṭhāsi. ekamantaṁ ṭhito kho so brāhmaṇo bhagavantaṁ etadavoca:

"kittāvatā nu kho bho gotama brāhmaṇo hoti? katame ca pana brāhmaṇakaraṇā dhammā?"ti3

atha kho bhagavā etamatthaṁ viditvā tāyaṁ velāyaṁ imaṁ udānaṁ udānesi:
yo brāhmaṇo bāhitapāpadhammo
nihuhuṅko4 nikkasāvo yatatto
vedantagu vusitabrahmacariyo
dhammena so brahmavādaṁ vadeyya
yassussadā natthi kuhiñci loketi.

1. nigrodhe - kesu ci potthakesu 2. huhuṁkajātiko, machasaṁ. 3. brāhmaṇakaraṇādhammā, si. brāhmaṇa kārakā kesuci potthakesu 4. nihuhuṅkako vima. nihuṁhuṅko, machasaṁ.

[bjt page 136] [\x 136/]
1. 5
therasuttaṁ

evaṁ me sutaṁ: ekaṁ samayaṁ bhagavā sāvatthiyaṁ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. tena kho pana samayena āyasmā ca sāriputto āyasmā ca mahāmoggallano āyasmā ca mahākassapo ayasmā ca vahākaccāyano ayasmā ca mahākoṭṭhito ayasmā ca vahākappīno āyasmā ca mahācundo āyasmā ca anuruddho āyasmā ca revato āyasmā ca ānando1 yena bhagavā tenupasaṅkamiṁsu. [pts page 004] [\q   4/]   addasā kho bhagavā te āyasmante dūrato'va āgacchante. disvāna bhikkhū āmantesi. "ete bhikkhave brāhmaṇā āgacchanti, ete bhikkhave brāhmaṇā āgacchantī"ti

evaṁ vutte aññataro brāhmaṇajātiko bhikkhu bhagavantaṁ etadavoca: "kittāvatā nu kho bhante, brāhmaṇo hoti? katame ca pana brāhmaṇakaraṇā dhammā?"ti.

atha kho bhagavā etamatthaṁ viditvā tāyaṁ velāyaṁ imaṁ udānaṁ udānesi:

bahitvā pāpake dhamme ye caranti sadā satā,
khīṇasaṁyojanā buddhā te ve2 lokasmiṁ brāhmaṇā'ti.

1. 6.
kassapasuttaṁ.

evaṁ me sutaṁ: ekaṁ samayaṁ bhagavā rājagahe viharati veḷuvane kalandakanivāpe. tena kho pana samayena āyasmā mahākassapo pipphaliguhāyaṁ3 viharati ābādhiko dukkhito bāḷhagilāno. atha kho āyasmā mahākassapo aparena samayena tamhā ābādhā vuṭṭhāsi.

atha kho āyasmato mahākassapassa tamhā ābādhā vuṭṭhitassa etadahosi. "yannūnāhaṁ rājagahaṁ piṇḍāya paviseyya"nti

tena kho pana samayena pañcamattāni devatāsatāni ussukkaṁ āpannāni honti āyasmato mahākassapassa piṇḍapātapaṭilābhāya.

atha kho āyasmā mahākassapo tāni pañcamattāni devatāsatāni paṭikkhipitvā pubbanhasamayaṁ nivāsetvā pattacīvaramādāya rājagahaṁ piṇḍāya pāvisi, yena daḷiddavisikhā kapaṇavisikhā pesakāravisikhā.

addasā kho bhagavā āyasmantaṁ mahākassapaṁ rājagahe piṇḍāya carantaṁ, yena daḷiddavisikhā kapaṇavisikhā pesakāravisikhā. atha kho bhagavā etamatthaṁ vidatvā tāyaṁ velāyaṁ imaṁ udānaṁ udānesi:

1. nando, machasaṁ. 2. teca, sī 3. pippaliguhāyaṁ. syā.

[bjt page 138] [\x 138/]

"anaññaposiṁ aññātaṁ1 dantaṁ sāre patiṭṭhitaṁ,
khīṇāsavaṁ vantadosaṁ tamahaṁ brūmi brāhmaṇa"nti.

1. 7.
pāvāsuttaṁ.
1. evaṁ me sutaṁ: ekaṁ samayaṁ bhagavā pāvāyaṁ2 viharati ajakalāpake cetiye ajakalāpakassa yakkhassa bhavane. tena kho pana samayena bhagavā rattandhakāratimisāyaṁ abbhokāse [pts page 005] [\q   5/]   nisinno hoti. devo ca ekamekaṁ phūsāyati, atha kho ajakalāpako yakkho bhagavatā bhayaṁ chambhitattaṁ lomahaṁsaṁ uppādetukāmo yena bhagavā tenupasaṅkami. upasaṅkamitvā bhagavato avidūre tikkhattuṁ ' akkulo pakkulo'ti akkulapakkulikaṁ akāsi, 'eso te samaṇa pisāco'ti.

2. atha kho bhagavā etamatthaṁ viditvā tāyaṁ velāyaṁ imaṁ udānaṁ udānesi:
yadā sakesu dhammesu pāragu hoti buhmaṇo,
atha etaṁ pisācañca pakkulañcātivattatīti.

1. 8.
saṅgāmajisuttaṁ.

1. evaṁ me sutaṁ: ekaṁ samayaṁ bhagavā sāvatthiyaṁ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. tena kho pana samayena āyasmā saṅgāmaji sāvatthiṁ anuppatto hoti bhagavantaṁ dassanāya. assosi kho āyasmato saṅgāmajissa purāṇadutiyikā ' ayyo kira saṅgāmaji sāvatthiṁ anuppatto'ti. sā dārakaṁ ādāya jetavanaṁ agamāsi.

tena kho pana samayena āyasmā saṅgāmaji aññatarasmiṁ rukkhamūle divāvihāraṁ nisinno hoti. atha kho āyasmato saṅgāmajissa pūrāṇadutiyikā yenāyasmā saṅgāmaji tenupasaṅkami. upasaṅkamitvā āyasmantaṁ saṅgāmajiṁ etadavoca: 'khuddaputtāmhī samaṇa, posa ma'nti. evaṁ vutte āyasmā saṅgāmaji tuṇhī ahosi.

dutiyampi kho āyasmato saṅgāmajissa purāṇadutiyikā āyasmantaṁ saṅgāmajiṁ etadavoca: 'khuddaputtāmhi samaṇa, posama'nti. dutiyampi kho āyasmā saṅgāmaji tuṇhī ahosi. tatiyampi kho āyasmato saṅgāmajissa purāṇadutiyikā āyasmantaṁ saṅgāmajiṁ etadavoca: 'khuddaputtāmhi samaṇa, posa ma'nti. tatiyampi kho āyasmā saṅgāmaji tuṇhī ahosi.

2. atha kho āyasmato saṅgāmajissa purāṇadutiyikā taṁ dārakaṁ āyasmato saṅgāmajissa purato nikkhipitvā pakkāmi 'esa te samaṇa, putto. posana'nti.

1. anaññaposiṁ aññātaṁ. machasaṁ. 2. pāṭaliyaṁ. i.

[bjt page 140] [\x 140/]
2. atha kho āyasmā saṅgāmaji taṁ dārakaṁ neva olokesi, napi alāpi. atha kho āyasmato saṅgāmajissa purāṇadutiyikā avidūraṁ [pts page 006] [\q   6/]   gantvā apalokentī addasa āyasmantaṁ saṅgāmajiṁ taṁ dārakaṁ neva olokentaṁ napi ālapantaṁ. disvānassā etadahosi: 'na cāyaṁ samaṇo puttenapi atthiko'ti. tato paṭinivattitvā dārakaṁ ādāya pakkāmi. addasā kho bhagavā dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena āyasmato saṅgāmajissa purāṇadutiyikāya evarūpaṁ vippakāraṁ.

3. atha kho bhagavā etamatthaṁ viditvā tāyaṁ velāyaṁ imaṁ udānaṁ udānesi:

āyantiṁ nābhinandati pakkamantiṁ na socati.
saṅgā saṅgāmajiṁ muttaṁ tamahaṁ brūmi brāhmaṇa'nti.

1. 9.
jaṭilasuttaṁ
1. evaṁ me sutaṁ: ekaṁ samayaṁ bhagavā gayāyaṁ viharati gayāsīse. tena kho pana samayena sambahulā jaṭilā sītāsu hemantikāsu rattīsu antaraṭṭhake himapātasamaye gayāyaṁ ummujjanti'pi, nimujjanti'pi, ammujjanimujjampi karonti, osiñcanti'pi, aggimpi juhanti iminā suddhī'ti

addasā kho bhagavā te sambahule jaṭile sitāsu hemantikāsu rattīsu antaraṭṭhake himapātasamaye gayāyaṁ ummujjante'pi nimujjante'pi ummujjanimujjaṁ karonte'pi osiñcante'pi aggimpi juhante 'iminā suddhī'ti.

2. atha kho bhagavā etamatthaṁ viditvā tāyaṁ velāyaṁ imaṁ udānaṁ udānesi:

na udakena suci hoti bavhettha nahāyati jano
yamhi saccañca dhammo ca so sucī so ca brāhmaṇo'ti.

[bjt page 142] [\x 142/]
1. 10.
bāhiyasuttaṁ
1. evaṁ me sutaṁ: ekaṁ samayaṁ bhagavā sāvatthiyaṁ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme.

tena kho pana samayena bāhiye dāruciriye suppārake paṭivasati samuddatīre sakkato garukato mānito pūjito apacito, lābhī civarapiṇḍapātasenāsana gilānapaccayabhesajjaparikkhārānaṁ. atha kho bāhiyassa dārucīriyassa rahogatassa paṭisallīnassa evaṁ cetaso parivitakko udapādi: ' ye ca kho keci1 loke arahanto vā arahattamaggaṁ vā samāpannā, ahaṁ tesamaññataro'ti.

atha kho [pts page 007] [\q   7/]   bāhiyassa dārucīriyassa purāṇasālalohitā devatā anukampikā atthakāmā bāhiyassa dārucīriyassa cetasā cetoparivitakkamaññāya, yena bāhiyo dārucīriye tenupasaṅkami. upasaṅkamitvā bāhiyaṁ dārucīriyaṁ etadavoca: ' ne va kho tvaṁ bāhiya arahā. nāpi arahattamaggaṁ vā samāpanno. sāpi te paṭipadā natthi yāya vā tvaṁ arahā assa, 2 arahattamaggaṁ vā samāpanno'ti. ' atha ko carahi sadevake loke arahanto vā, arahattamaggaṁ vā samāpanno?'ti. ' atthi bāhiya uttaresu janapadesu sāvatthi nāma nagaraṁ. tattha so bhagavā etarahi viharati arahaṁ sammāsambuddho. so hi bāhiya bhagavā arahā ceva, arahattāya ca dhammaṁ desetī'ti

atha kho bāhiyo dārucīriyo tāya devatāya saṁvejito tāvadeva suppārakā3 pakkāmi sabbattha ekarattiparivāsena. yena sāvatthi jetavanaṁ anāthapiṇḍikassa ārāmo4tenupasaṅkami. tena kho pana samayena sambahulā bhikkhū abbhokāse caṅkamanti. atha kho bāhiyo dārucīriyo yena te bhikkhū tenupasaṅkami. upasaṅkamitvā te bhikkhū etadavoca: ' kahannu kho bhante etarahi so bhagavā viharati arahaṁ sammāsambuddho?dassanakāmamhā mayaṁ taṁ bhagavantaṁ5 arahantaṁ sammāsambuddha'nti. antaragharaṁ paviṭṭho kho bāhiya, bhagavā piṇḍāyā'ti

2. atha kho bāhiyo dārucīriyo taramānarūpo jetavanā nikkhamitvā sāvatthiṁ pavisitvā addasa bhagavantaṁ sāvatthiyaṁ piṇḍāya carantaṁ pāsādikaṁ pasādanīyaṁ santidriyaṁ santamānasaṁ uttamadamathasamathamanuppattaṁ6 dantaṁ guttaṁ yatinduriyaṁ nāgaṁ. disvāna yena bhagavā tenupasaṅkami. upasaṁkamitvā bhagavato pāde sirasā nipatitvā bhagavantaṁ etadavoca: 'desetu me bhante bhagavā dhammaṁ, desetu sugato dhammaṁ, yaṁ mamassa dīgharattaṁ hitāya sukhāyā'ti.

1. ye kho keci. machasaṁ 2. assasi, syā. 3. suppārakamhā. machasaṁ. 4. bhagavāsāvatthiyaṁ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme, sū. 5. dassanakāmamahā bhagavantaṁ, machasaṁ. 6. uttamasamathadamathamanuppattaṁ, machasaṁ.
[bjt page 144] [\x 144/]

evaṁ vutte bhagavā bāhiyaṁ dārucīriyaṁ etadavoca: ' akālo kho tāva bāhiya. antaragharaṁ paviṭṭhamhā piṇḍāyā'ti.

dutiyampi kho bāhiyo dārucīriyo bhagavantaṁ etadavoca: "dujjānaṁ kho panetaṁ bhante bhagavato vā jīvitantarāyānaṁ, mayhaṁ vā jīvitantarāyānaṁ. desetu [pts page 008] [\q   8/]   me bhantebhagavā dhammaṁ, desetu sugato dhammaṁ, yā mamassa dīgharattaṁ hitāya sukhāyā"ti.

dutiyampi kho bhagavā bāhiyaṁ dārucīriyaṁ etadavoca: " akālo kho tāva bāhiya. antaragharaṁ paviṭṭhamhā piṇḍāyā"ti.

tatiyampi kho bāhiyo dārucīriyo bhagavantaṁ etadavoca: " dujjānaṁ kho panetaṁ bhante, bhagavato vā jīvitantarāyānaṁ, mayhaṁ vā jīvitantarāyānaṁ desetu me bhante bhagavā dhammaṁ, desetu sugato dhammaṁ, yaṁ mamassa dīgharattaṁ hitāya sukhāyā"ti.

tasmātiha te bāhiya, evaṁ sikkhitabbaṁ: "diṭṭhe diṭṭhamattaṁ bhavissati, sute sutamattaṁ bhavissati, mute mutamattaṁ bhavissati, viññāte viññātamattaṁ bhavissatī"ti. evaṁ hi te bāhiya, sikkhitabbaṁ.

yato kho te bāhiya, diṭṭhe diṭṭhamattaṁ bhavissati, sute sutamattaṁ bhavissati, mute mutamattaṁ bhavissati. viññāte viññātamattaṁ bhavissati, tato tvaṁ bāhiya na tena. yato tvaṁ bāhiya na tena, tato tvaṁ bāhiya na tattha. yato tvaṁ bāhiya na tattha, tato tvaṁ bāhiya nevidha, na huraṁ, na ubhayamantare1. esevanto dukkhassā"ti,

3. atha kho bāhiyassa dārucīriyassa bhagavato imāya saṅkhittāya dhammadesanāya tāvadeva anupādāya āsavehi cittaṁ vimucci.

atha kho bhagavā bāhiyaṁ dārucīriyaṁ iminā saṅkhittena ovādena ovaditvā pakkāmi.

atha kho acirapakkantassa bhagavato bāhiyaṁ dārucīriyaṁ gavī taruṇavacchā adhipātetvā jīvitā voropesi.

1. ubhayamantahena. sī.

[bjt page 146] [\x 146/]

atha kho bhagavā sāvatthiyaṁ piṇḍāya caritvā pacchābhattaṁ piṇḍapātapaṭikkanto sambahulehi bhikkhūhi saddhiṁ nagaramhā nikkhamitvā addasa bāhiyaṁ dārucīriyaṁ kālakataṁ. disvāna bhikkhū āmantesi: " gaṇhatha bhikkhave bāhiyassa dārucīriyassa sarīrakaṁ. mañcakaṁ āropetvā nīharitvā jhāpetha. phūpañcassa karotha. sabrahmacārī vo bhikkhave kālakato"ti.

"evaṁ bhante"ti kho te bhikkhū bhagavato paṭissutvā bāhiyassa dārucīriyassa sarīrakaṁ mañcakaṁ āropetvā nīharitvā jhāpetvā phūpañcassa karitvā yena bhagavā tenupasaṅkamiṁsu. upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdiṁsu.

ekamantaṁ nisinnā kho te bhikkhu bhagavantaṁ etadavocuṁ: " daḍḍhaṁ bhante bāhiyassa dārucīriyassa sarīraṁ. thupo cassa kato tassa kā gati? ko abhisamparāyo?"ti.

"paṇḍito bhikkhave, bāhiyo dārucīriyo paccapādi dhammassānudhammaṁ. na ca maṁ dhammādhikaraṇaṁ [pts page 009] [\q   9/]   vihesesi. parinibbūto bhikkhave bāhiyo dārucīriyo"ti.

atha kho bhagavā etamatthaṁ viditvā tāyaṁ velāyaṁ imaṁ udānaṁ udānesi:
"yattha āpoca paṭhavī tejo vāyo na gādhati.
na tattha sukkā jotanti ādicco nappakāsati,
na tattha candimā bhāti tamo tattha na vijjati.

yadā ca attanā vedī muni monena brāhmaṇo,
atha rūpā arūpā ca sukhadukkhā pamuccatī"ti.

ayampi udāno vutto bhagavatā iti me sutanti.

bodhivaggo paṭhamo.

tatruddānaṁ bhavati:

tayo ca bodhi nigrodho te therā kassapena ca,
pāvāya saṅgāmaji jaṭilā bāhiyena te dasāti.
[bjt page 148] [\x 148/]

mucalindavaggo dutiyo
2. 1.
mucalindasuttaṁ.

[pts page 010] [\q  10/]   evaṁ me sutaṁ: ekaṁ samayaṁ bhagavā uruvelāyaṁ viharati najjā nerañjarāya tīre mucalindamūle paṭhamābhisambuddho. tena kho pana samayena bhagavā sattāhaṁ ekapallaṅkena nisinno hoti, vimuttisukhapaṭisaṁvedi.

tena kho pana samayena mahā akālamegho udapādi sattāhavaddalikā sītavātaduddinī. atha kho mucalindo nāgarājā sakabhavanā nikkhamitvā bhagavato kāyaṁ sattakkhattuṁ bhogehi parikkhipitvā upari muddhani mahantaṁ phaṇaṁ vihacca aṭṭhāsi: " mā bhagavantaṁ sītaṁ, mā bhagavantaṁ uṇhaṁ. mā bhagavantaṁ ḍaṁsamakasavātātapasiriṁsapasamphasso"ti. atha kho bhagavā tassa sattāhassa accayena tamhā samādhimhā vuṭṭhāsi.

atha kho mucalindo nāgarājā viddhaṁ vigatavalāhakaṁ devaṁ viditvā bhagavato kāyā bhoge viniveṭhetvā sakavaṇṇaṁ paṭisaṁharitvā māṇavakavaṇṇaṁ abhinimminitvā bhagavato purato aṭṭhāsi pañjaliko bhagavantaṁ namassamāno.

atha kho bhagavā etamatthaṁ viditvā tāyaṁ velāyaṁ imaṁ udānaṁ udānesi.

sukho viveko tuṭṭhassa sutadhammassa passato
abyāpajjaṁ1 sukhaṁ loke pāṇabhutesu saṁyamo.

sukhā virāgatā loke kāmānaṁ samatikkamo
asmimānassa yo vinayo etaṁ ve paramaṁ sukhanti. 2

2. 2
rājasuttaṁ.

1. evaṁ me sutaṁ: ekaṁ samayaṁ bhagavā sāvatthiyaṁ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme.

tena kho pana samayena sambahulānaṁ bhikkhūnaṁ pacchābhattaṁ piṇḍapātapaṭikkantānaṁ [pts page 011] [\q  11/]   upaṭṭhānasālāyaṁ sannisinnānaṁ sannipatitānaṁ ayamantarākathā udapādi:

"ko nu kho āvuso imesaṁ dvinnaṁ rājūnaṁ mahaddhanataro vā mahābhogataro vā mahākosataro vā mahāvijitataro vā mahāvāhanataro vā mahabbalataro vā mahiddhikataro vā mahānubhāvataro vā rājā vā māgadho seniyo bimbisāro, rājā vā pasenadi kosalo"ti. ayañcarahi tesaṁ bhikkhūnaṁ antarā kathā hoti vippakatā.

atha kho bhagavā sāyanhasamayaṁ paṭisallānā vuṭṭhito yenupaṭṭhānasālā tenupasaṅkami. upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdi. nisajja kho bhagavā bhikkhū āmantesi: " kāyanuttha bhikkhave etarahi kathāya sannisinnā sannipatitā, kā ca pana vo antarā kathā vippakatā?"ti.

1. abyāpajjhaṁ - katthaci. 2. sukho vivekastuṣṭasya śrutadharmasya paśyata:
avyābādhyaṁ sukhaṁ loke pāṇibhūteṣu saṁyama:
sukhā cirāgatā loke pāpānāṁ samatikrama:
asmin mānuṣyaviṣaye etadaiva paramaṁ sukham (lalitacistara)

[bjt page 150] [\x 150/]
idha bhante amhākaṁ pacchābhattaṁ piṇḍapātapaṭikkantānaṁ upaṭṭhānasālāyaṁ sannisinnānaṁsannipatitānaṁ ayamantarā kathā udapādi: " ko nu kho āvuso imesaṁ dvinnaṁ rājunaṁ mahaddhanataro vā mahābhogataro vā mahākosataro vā mahāvijitataro vā mahāvāhanataro vā, mahabbalatarovā mahiddhikataro vā mahānubhāvataro vā, rājā vā māgadho seniyo bimbisāro, rājā vā pasenadī kosalo'ti. ayaṁ kho no bhante antarākathā vippakatā, atha kho bhagavā anuppatto?"ti.

" nakhvetaṁ bhikkhave tumhākaṁ patirūpaṁ kulaputtānaṁ saddhā agārasmā anagāriyaṁ pabbajitānaṁ, yaṁ tumhe evarūpiṁ kathaṁ katheyyātha. sannipatitānaṁ vo bhikkhave dvayaṁkaraṇīyaṁ dhammī vā kathā ariyo vā tuṇhī bhāvo"ti.

atha kho bhagavā etamatthaṁ viditvā tāyaṁ velāyaṁ imaṁ udānaṁ udānesi:
"yañca kāmasukhaṁ loke yañcidaṁ diviyaṁ sukhaṁ.
taṇhakkhayasukhassete kalaṁ nāgghanti soḷasi"nti.

2. 3.
daṇḍasuttaṁ.
evaṁ me sutaṁ: ekaṁ samayaṁ bhagavā sāvatthiyaṁ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme.

tena kho pana samayena sambahulā kumārakā antarā ca sāvatthiṁ antarā ca jetavanaṁ ahiṁ daṇḍena hananti. atha kho bhagavā pubanhasamayaṁ nivāsetvā pattacīvaramādāya sāvatthiṁ piṇḍāya pāvisi. addasā kho bhagavā sambahule kumārake antarā ca sāvatthiṁ antarā ca jetavanaṁ ahiṁ daṇḍena hanante. [pts page 012] [\q  12/]

atha kho bhagavā etamatthaṁ viditvā tāyaṁ velāyaṁ imaṁ udānaṁ udānesi:

"sukhakāmāni bhūtāni yo daṇḍena vihiṁsati,
attano sukhamesāno pecca so na labhate sukhaṁ.

sukhakāmāni bhūtāni yo daṇḍena na hiṁsati.
attano sukhamesāno pecca so labhate sukha"nti.

[bjt page 152] [\x 152/]

2. 4. sakkārasuttaṁ
evaṁ me sutaṁ: ekaṁ samayaṁ bhagavā sāvatthiyaṁ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme.

tena kho pana samayena bhagavā sakkato hoti garukato mānito pūjito apacito, lābhī cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānappaccayabhesajjaparikkhārānaṁ. bhikkhusaṅgho'pi sakkato hoti garukato mānito pūjito apacito, lābhī cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānappaccayabhesajjaparikkhārānaṁ.

aññatitthiyā pana paribbājakā asakkatā honti agarukatā amānitā apūjitā anapacitā, na lābhino cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānappaccayabhesajjaparikkhārānaṁ. atha kho te aññatitthiyā paribbājakā bhagavato sakkāraṁ asahamānā bhikkhūsaṅghassa ca, gāme ca araññe ca bhikkhū disvā asabbhāhi pharusāhi vācāhi akkosanti paribhāsanti rosenti vihesenti.

atha kho sambahulā bhikkhū yena bhagavā tenupasaṅkamiṁsu. upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdiṁsu. ekamantaṁ nisinnā kho te bhikkhū bhagavantaṁ etadavocuṁ:

"etarahi bhante bhagavā sakkato garukato mānito pūjito apacito, lābhī cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānappaccaya bhesajjaparikkhārānaṁ. bhikkhūsaṅgho'pi sakkato garukato mānito pūjito apacito, lābhī cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānappaccaya bhesajjaparikkhārānaṁ. aññatitthiyā pana paribbājakā asakkatā agarukatā amānitā apūjitā anapacitā, na lābhino1 cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānappaccayabhesajjaparikkhārānaṁ.

atha kho te bhante aññatitthiyā paribbājakā bhagavato sakkāraṁ asahamānā bhikkhūsaṅghassa ca. gāme ca araññe ca bhikkhū disvā asabbhāhī pharusāhi vācāhi akkosanti paribhāsanti rosenti vihesentī"ti.

atha kho bhagavā etamatthaṁ viditvā tāyaṁ velāyaṁ imaṁ udānaṁ udānesi:

game araññe sukhadukkhaphuṭṭho
nevattato no parato dahetha2
phusanti phassā upadhiṁ paṭicca
nirūpadhiṁ kena phuseyyuṁ phassāti.

1. alābhino. sī. 2. rahetha, katthaci

[bjt page 154] [\x 154/]
2. 5.
upāsakasuttaṁ
evaṁ [pts page 013] [\q  13/]   me sutaṁ: ekaṁ samayaṁ bhagavā sāvatthiyaṁ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme.

tena kho pana samayena aññataro icchānaṅgalako upāsako sāvatthiṁ anuppatto hoti kenacīdeva karaṇīyena. atha kho so upāsako sāvatthiyaṁ taṁ karaṇīyaṁ tīretvā yena bhagavā tenupasaṅkami. upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdi. ekamantaṁ nisinnaṁ kho taṁ upāsakaṁ bhagavā etadavoca: " cirassaṁ kho tvaṁ upāsakaṁ, imaṁ pariyāyamakāsi yadidaṁ idhāgamanāyā"ti.

"cirapaṭikāhaṁ bhante bhagavantaṁ dassanāya upasaṅkamitukāmo, api cāhaṁ kehi ci kehi ci kiccakaraṇiyehi vyāvaṭo. evāhaṁ nāsakkhiṁ bhagavantaṁ dassanāya upasaṅkamitu"ntī.

atha kho bhagavā etamatthaṁ viditvā kāyaṁ velāyaṁ imaṁ udānaṁ udānesi:

sukhaṁ vata tassa na hoti kiñci
saṅkhātadhammassa bahussutassa,
sakiñcanaṁ passa vihaññamānaṁ
jano janasmiṁ paṭibaddharūpo1ti.

2. 6
gabhinīsuttaṁ
evaṁ me sutaṁ: ekaṁ samayaṁ bhagavā sāvatthiyaṁ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme.

tena kho pana samayena aññatarassa paribbājakassa daharā māṇavikā pajāpatī hoti gabbhinī upavijaññā.

atha kho sā paribbājikā taṁ paribbājakaṁ etadavoca: "gaccha tvaṁ brāhmaṇa, telaṁ āhāra, yaṁ me vijātāya bhavissatī"ti. evaṁ vutte so paribbājako taṁ paribbājikaṁ etadavoca: "kuto panāhaṁ bhoti telaṁ āharāmī"ti. dutiyampi kho sā paribbājikā taṁ paribbājikaṁ etadavoca: " gaccha tvaṁ brāhmaṇa, telaṁ āhara, yaṁ me vijātāya bhavissatī"ti. dutiyampi kho so paribbājako taṁ paribbājikaṁ etadavoca: "kuto panāhaṁ hoti telaṁ āharāmī"ti. tatiyampi kho sā paribbājikā taṁ paribbājakaṁ etadavoca: " gaccha tvaṁ brāhmaṇa, telaṁ āhara, yaṁ me vijātāya bhavissatī"ti.

1. paṭibandharūpo. sī. mu.

[bjt page 156] [\x 156/]
2. tena kho pana samayena rañño [pts page 014] [\q  14/]   pasenadissa kosalassa koṭṭhāgāre samaṇasasa vā brāhmaṇassa vā sappissa vā telassa vā yāvadatthaṁ pātuṁ diyyati no nīharītuṁ.

atha kho tassa paribbājakassa etadahosi-" rañño kho pana1 pasenadissa kosalassa koṭṭhāgāre samaṇassa vā buhmaṇassa vā sappissa vā telassa vā yāvadatthaṁ pātuṁ diyyati no nīharītuṁ. yannūnāhaṁ rañño pasenadissa kosalassa koṭṭhāgāraṁ gantvā telassa yāvadatthaṁ pivitvā gharaṁ āgantvā uggiritvāna2 dadeyyaṁ, yaṁ imissā vijātāya bhavissatī"ti.

atha kho so paribbājako rañño pasenadissa kosalassa koṭṭhāgāraṁ gantvā telassa yāvadatthaṁ pivitvā gharaṁ āgantvā neva sakkoti uddhaṁ kātuṁ, na pana adho. so dukkhāhi tibbāhi kharāhi kaṭukāhi vedanāhi phūṭṭho āvaṭṭati. parivaṭṭati.

atha kho bhagavā pubbanhasamayaṁ nivāsetvā pattacīvaramādāya sāvatthiṁ piṇḍāya pāvisi. addasā kho bhagavā taṁ paribbājakaṁ dukkhāhi tibbāhi kharāhi kaṭukāhi vedanāhi phūṭṭhaṁ āvaṭṭamānaṁ parivaṭṭamānaṁ.

atha kho bhagavā etamatthaṁ viditvā tāyaṁ velāyaṁ imaṁ udānaṁ udānesi:

sukhino vata ye akiñcanā
vedaguno hi janā akiñcanā,
sakiñcanaṁ passa vihaññamānaṁ
jano janasmiṁ paṭibaddhacitto3ti.

2. 7.
ekaputtasuttaṁ.
evaṁ me sutaṁ: ekaṁ samayaṁ bhagavā sāvattiyaṁ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme.

tena kho pana samayena aññatarassa upāsakassa ekaputtako piyo manāpo kālaṅkato hoti. atha kho sambahulā upāsakā allavatthā allakesā divā divassa yena bhagavā tenupasaṅkamiṁsu. upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdiṁsu. ekamantaṁ nisinne kho te upāsake bhagavā etadavoca: " kinnukho tumbhe upāsakā, allavatthā allakesā idhūpasaṅkantā divā divassā"ti.

evaṁ vutte so upāsako bhagavantaṁ etadavoca: " mayhaṁ kho bhante ekaputtakosi piyo manāpo kālaṅkato. tena mayaṁ allavatthā allakesā idhūpasaṅkantā divā divassā"ti.

1. rañño kho. machasaṁ. 2. ucchāditvā. aṭṭhakathā. ucchaḍḍhitvāna. machasaṁ 3. paṭibandhacitto sī. mu.

[bjt page 158] [\x 158/]
atha kho bhagavā etamatthaṁ viditvā kāyaṁ velāyaṁ imaṁ udānaṁ udānesi:

piyarūpassādagathitāse1 [pts page 015] [\q  15/]   devakāyā puthu manussā ca,
aghāvino parijunnā maccurājassa vasaṁ gacchanti.

ye ve divā ca ratto ca appamattā jahanti piyarūpaṁ,
te ve khananti aghamūlaṁ maccuno āmīsaṁ durativattanti.

2. 8.
suppāvāsāsuttaṁ.

evaṁ me sutaṁ: ekaṁ samayaṁ bhagavā kuṇḍiyāyaṁ2 viharati kuṇḍadhānavane. tena kho pana samayena suppavāsā koliyadhītā sattavassāni gabbhaṁ dhāretisattāhaṁ mūḷhagabbhā. sā dukkhāhi tibbāhi kharāhi kaṭukāhi vedanāhi phūṭṭhā tīhi vitakkehi adhivāseti:

" sammāsambuddho vata so bhagavā imassa evarūpassa dukkhassa pahānāya dhammaṁ deseti, supaṭipanno vata tassa bhagavato sāvakasaṅgho, yo imassa evarūpassa dukkhassa pahānāya paṭipanno. susukhaṁ vata taṁ nibbānaṁ yatthidaṁ3 evarūpaṁ dukkhaṁ na saṁvijjatī"ti

atha kho suppavāsā koliyadhītā sāmikaṁ āmantesi: "ehi tvaṁ ayyaputta, yena bhagavā tenupasaṅkama. upasaṅkamitvā mama vacanena bhagavato pāde sirasā vandāhi. appābādhaṁ appātaṅkaṁ lahuṭṭhānaṁ balaṁ phāsuvihāraṁ puccha: "suppavāsā bhante koliyadhītā bhagavato pāde sirasā vandati. appābādhaṁ appātaṅkaṁ lahuṭṭhānaṁ balaṁ phāsuvihāraṁ pucchatī"ti. evañca vadehi: "suppavāsā bhante koliyadhītā sattavassāni gabbhaṁ dhāreti, sattāhaṁ muḷhagabbhā. sā dukkhāhi tibbāhi kharāhi kaṭukāhi vedanāhi phuṭṭhā tīhi vitakkehi adhivāseti: "sammāsambuddho vata so bhagavā, yo imassa evarūpassa dukkhassa pahānāya dhammaṁ deseti. supaṭipanno vata tassa bhagavato sāvakasaṅgho, yo imassa evarūpassa dukkhassa pahānāya paṭipanno. susukhaṁ vata taṁ nibbānaṁ, yatthidaṁ evarūpaṁ dukkhaṁ na saṁvijjatī"ti

1. piyarūpā sātagathitāse - sī 2. kuṇḍakāyaṁ -machasaṁ. 3. yadidaṁ - machasaṁ.

[bjt page 160] [\x 160/]
3. paramanti kho so koliyaputto suppavāsāya koliyadhītāya paṭissuṇitvā yena bhagavā tenupasaṅkami. upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdi. ekamantaṁ nisinno kho so koliyaputto bhagavantaṁ etadavoca:

"suppavāsā bhante koliyadhītā bhagavato pāde sirasā vandati, appābādhaṁ appātaṅkaṁ lahuṭṭhānaṁ balaṁ phāsuvihāraṁ pucchatīti. evañca vadeti: ' suppavāsā bhante koliyadhītā sattavassāni gabbhaṁ dhāreti sattāhaṁ mūḷhagabbhā sā dukkhāhi tibbāhi kharāhi kaṭukāhi vedanāhi phūṭṭhā tīhi vitakkehi adhivāseti: 'sammāsambuddho vata so bhagavā, yo imassa evarūpassa dukkhassa pahānāya dhammaṁ deseti. supaṭipanno vata tassa bhagavato sāvakasaṅgho, yo imassa evarūpassa dukkhassa pahānāya paṭipanno. susukhaṁ vata taṁ nibbānaṁ, yatthidaṁ evarūpaṁ dukkhaṁ na saṁvijjatī"ti.

"sukhinī [pts page 016] [\q  16/]   hotu suppavāsā koliyadhītā arogā, arogaṁ puttaṁ vijāyatū"ti. saha vacanā ca pana bhagavato suppavāsā koliyadhītā sukhinī arogā arogaṁ puttaṁ vijāyi.

'evaṁ bhante'ti kho so koliyaputto bhagavato bhāsitaṁ abhinanditvā anumoditvā uṭṭhāyāsanā bhagavantaṁ abhivādetvā padakkhiṇaṁ katvā sakaṁ gharaṁ paccāyāsi.

addasā kho koliyaputto suppavāsaṁ koliyadhītaraṁ sukhiniṁ arogaṁ, arogaṁ puttaṁ vijātaṁ. disvānassa etadahosi: " acchariyaṁ vata bho, abbhūtaṁ vata bho, tathāgatassa mahiddhikatā mahānubhāvatā, yatura hināmāyaṁ suppavāsā koliyadhītā saha vacanā ca pana bhagavato sukhinī arogā arogaṁ puttaṁ vijāyissatī"ti. attamano pamudito pītisomanassajāto ahosi.

atha kho suppavāsā koliyadhītā sāmikaṁ āmantesi: " ehi tvaṁ ayyaputta, yena bhagavā tenupasaṅkama, upasaṅkamitvā mama vacanena bhagavato pāde sirasā vandāhi, suppavāsā bhante koliyadhītā bhagavato pāde sirasā vandatī"ti. evañca vadehi: " suppavāsā bhante koliyadhītā sattavassāni gabbhaṁ dhāresi, sattāhaṁ mūḷhagabbhā. sā etarahi sukhinī arogā, arogaṁ puttaṁ vijātā. sā sattāhaṁ buddhapamukhaṁ bhikkhūsaṅghaṁ bhattena nimanteti. adhivāsetu kira bhante bhagavā suppavāsāya koliyadhītāya satta bhattāni saddhiṁ bhikkhusaṅghenā"ti.

[bjt page 162] [\x 162/]

6. paramanti kho so koliyaputto suppavāsāya koliyadhītāya paṭissuṇitvā yena bhagavā tenupasaṅkami. upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdi. ekamantaṁ nisinno kho so koliyaputto bhagavantaṁ etadavoca: "suppavāsā bhante koliyadhītā bhagavato pāde sirasā vandati. evañca vadeti: suppāvāsā bhante koliyadhītā sattavassāni gabbhaṁ dhāresi. sattāhaṁ mūḷhagabbhā. sā etarahi sukhinī arogā arogaṁ puttaṁ vijātā. sā sattāhaṁ buddhapamukhaṁ bhikkhusaṅghaṁ bhattena nimanteti. adhivāsetu kira bhante bhagavā suppavāsāya koliyadhītāya satta bhattāni saddhi bhikkhusaṅghenā"ti.

7. tena kho pana samayena aññatarena upāsakena buddhapamukho bhikkhusaṅgho svātanāya bhattena nimantito hoti. so ca upāsako āyasmato mahāmoggallānassa upaṭṭhāko hoti. atha kho bhagavā āyasmantaṁ mahāmoggallānaṁ āmantesi: " ehi tvaṁ moggallāna, yena so upāsako tenupasaṅkameyyāsi: 1 upasaṅkamitvā taṁ upāsakaṁ evaṁ vadehi: "suppavāsā āvuso koliyadhītā sattavassāni gabbhaṁ dhāresi, sattāhaṁ mūḷhagabbhā. sā etarahi sukhinī arogā arogaṁ puttaṁ vijātā. sā sattāhaṁ buddhapamukhaṁ bhikkhusaṅghaṁ bhattena nimanteti. karotu suppavāsā koliyadhītā sattabhattāni. pacchā so karissati. 2 tuyheso upaṭṭhāko"ti.

8. evaṁ bhante'ti kho āyasmā mahāmoggallāno bhagavato paṭissuṇitvā yena so upāsako, tenupasaṅkami. upasaṅkamitvā taṁ upāsakaṁ etadavoca: " suppavāsā āvuso koliyadhītā sattavassāni gabbhaṁ dhāresi. sattāhaṁ mūḷhagabbhā. sā etarahi sukhinī, arogā, arogaṁ puttaṁ vijātā. sattāhaṁ buddhapamukhaṁ bhikkhusaṅghaṁ bhattena nimanteti. karotu suppavāsā koliyadhītā sattabhattāni. pacchā tvaṁ karissasī2"ti. " sace me bhante ayyo mahāmeggallāno tiṇṇaṁ dhammānaṁ pāṭibhogo bhogānañca jīvitassa ca saddhāya ca, karotu suppavāsā koliyadhītā sattabhattāni. pacchā ahaṁ karissāmī"ti. "dvinnaṁ kho te ahaṁ āvuso dhammānaṁ pāṭibhogo bhogānañca, jīvitassa ca. saddhāya pana tvaṁyeva pāṭibhogo"ti. "sace me bhante ayyo mahāmoggallāno dvinnaṁ dhammānaṁ pāṭibhogo bhogānañca, jīvitassa ca. karotu suppavāsā koliyadhītā sattabhattāni, pacchā ahaṁ karissāmī"ti.

1. tenupasaṅkama, ma. 2. pacchā tvaṁ karissasī'ti saññāpehi, ma.

[bjt page 164] [\x 164/]

atha kho āyasmā mahāmoggallāno taṁ upāsakaṁ saññāpetvā yena bhagavā tenupasaṅkami. upasaṅkamitvā bhagavantaṁ etadavoca:

" saññatto bhante so upāsako mayā, karotu suppavāsā koliyadhītā sattabhattāni, pacchā so karissatī"ti.

9. atha kho suppavāsā koliyadhītā sattāhaṁ buddhapamukhaṁ bhikhusaṅghaṁ paṇītena khādanīyena bhojanīyena sahatthā santappesi, sampavāresi. tañca dārakaṁ bhagavantaṁ vandāpesi, sabbañca bhikkhusaṅghaṁ.

10. atha kho āyasmā sāriputto taṁ dārakaṁ etadavoca: " taccī te dāraka, khamanīyaṁ. kacci yāpanīyaṁ, kacci na kiñci dukkha"nti. "kuto me bhante sāriputta, khamanīyaṁ. kuto yāpanīyaṁ. sattavassāni me lohitakumhiyaṁ1 vutthānī"ti.

11. atha kho suppavāsā koliyadhītā "putto me dhammasenāpatinā saddhiṁ mantetī"ti, attamanā pamuditā2 pītisomanassajātā ahosi.

12. atha kho bhagavā suppavāsaṁ koliyadhītaraṁ attamanaṁ pamuditaṁ3 pītisomanassajātaṁ disvā4 suppavāsaṁ koliyadhitaraṁ etadavoca: " iccheyyāsi tvaṁ suppavāse, aññampi evarūpaṁ putta"nti. "iccheyyā mahaṁ bhagavā aññāni'pi evarūpāni satta puttānī"ti.

13. atha [pts page 018] [\q  18/]   kho bhagavā etamatthaṁ viditvā tāyaṁ velāyaṁ imaṁ udānaṁ udānesi:

"asātaṁ sātarūpena piyarūpena appiyaṁ,
dukkhaṁ sukhassa rūpena pamattamativattatī"ti.

2. 9.
visākhāsuttaṁ

1. evaṁ me sutaṁ: ekaṁ samayaṁ bhagavā sāvatthiyaṁ viharati pubbārāme migāramātupāsāde. tena kho pana samayena visākhāya migāramātuyā kocideva attho raññe pasenadīmhi kosale paṭibaddho hoti. taṁ rājā pasenadī kosalo na yathādhippāyaṁ tīreti.

atha kho visākhā migāramātā divādivassa yena bhagavā tenupasaṅkami. upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdi. ekamantaṁ nisinnaṁ kho visākhaṁ migāramātaraṁ bhagavā etadavoca: " handa kuto nu tvaṁ visākhe, āgacchasi divādivassā"ti.

1. satta me vassāni lohakumbhiyā - ma. 2. pamoditā -ma. 3. pamoditaṁ - ma 4. vidatvā - ma.

[bjt page 166] [\x 166/]

"idha me bhante kocideva attho raññe pasenadimhi kosale paṭibaddho hoti. taṁ rājā pasenadī kosalo na yathādhippāyaṁ tīretī"ti.

2. atha kho bhagavā etamatthaṁ vīditvā tāyaṁ velāyaṁ imaṁ udānaṁ udānesi:
"sabbaṁ paramasaṁ dukkhaṁ sabbaṁ issariyaṁ sukhaṁ,
sādhāraṇe vihaññanti yogā hi duratikkamā"ti.

2. 10.
bhaddiyasuttaṁ
1. evaṁ me sutaṁ: ekaṁ samayaṁ bhagavā anupiyāyaṁ viharati ambavane. tena kho pana samayena āyasmā bhaddiyo kāḷigodhāya putto araññagato'pi rukkhamūlagato'pi suññāgāragato'pi abhikkhaṇaṁ udānaṁ udāneti: " aho sukhaṁ, aho sukha"nti. assosuṁ kho sambahulā bhikkhu āyasmato bhaddiyassa kāḷigodhāya puttassa araññagatassa'pi rukkhamūlagatassa'pi suññāgāragatassa'pi abhikkhaṇaṁ udānaṁ udānentassa "aho sukhaṁ aho sukha"nti. sutvāna nesaṁ etadahosi: "nissaṁsayaṁ kho āvuso āyasmā bhaddiyo kāḷigodhāya putto anabhirato brahmacariyaṁ carati, yaṁ'sa pubbe agāriyabhūtassa rajjasukhaṁ, so tamanussaramāno araññagato'pi [pts page 019] [\q  19/]   rukkhamūlagato'pi suññāgāragato'pi abhikkhaṇaṁ udānaṁ udāneti: aho sukhaṁ aho sukha"nti.

2. atha kho sambahulā bhikkhū yena bhagavā tenupasaṅkamiṁsu. upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdiṁsu. ekamantaṁ nisinnā kho te bhikkhū bhagavantaṁ etadavocuṁ: "āyasmā bhante bhaddiyo kāḷigodhāya putto araññagato'pi rukkhamūlagato'pi suññāgāragato'pi abhikkhaṇaṁ udānaṁ udāneti: " aho sukhaṁ aho sukha"nti. nissaṁsayaṁ kho bhante āyasmā bhaddiyo kāḷigodhāya putto anabhirato brahmacariyaṁ carati, yaṁ' sa pubbe agāriyabhūtassa rajjasukhaṁ, so tamanussaramāno araññagato'pi rukkhamūlagato'pi suññāgāragato'pi abhikkhaṇaṁ udānaṁ udāneti: " aho sukhaṁ aho sukha"nti.

3. atha kho bhagavā aññataraṁ bhikkhuṁ āmantesi: "ehi tvaṁ bhikkhu, mama vacanena bhaddiyaṁ bhikkhuṁ āmantehi- satthā taṁ āvuso bhaddiya āmantetī"ti.

[bjt page 168] [\x 168/]

"evaṁ bhante"ti kho so bhikkhu bhagavato paṭissutvā yenāyasmā bhaddiyo kāḷigodhāya putto tenupasaṅkami. upasaṅkamitvā āyasmantaṁ bhaddiyaṁ kāḷigodhāya puttaṁ etadavoca "satthā taṁ āvuso bhaddiya, āmantetī"ti.

"evamāvuso"ti kho āyasmā bhaddiyo kāḷigodhāya putto tassa bhikkhuno paṭissutvā yena bhagavā tenupasaṅkami. upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdi. ekamantaṁ nisinnaṁ kho āyasmantaṁ bhaddiyaṁ kāḷigodhāya puttaṁ bhagavā etadavoca: "saccaṁ kira tvaṁ bhaddiya, araññagato'pi rukkhamūlagato'pi suññāgāra gato'pi abhikkhaṇaṁ udānaṁ udānesi: aho sukhaṁ aho sukha"nti. evaṁ bhante"ti. kiṁ pana tvaṁ bhaddiya, atthavasaṁ sampassamāno araññagato'pi rukkhamūlagato'pi suññāgāragato'pi abhikkhaṇaṁ udānaṁ udānesi: 'aho sukhaṁ aho sukha'nti.

"pubbe me bhante agāriyabhūtassa rajjaṁ kārentassa anto'pi antepure rakkhā susaṁvihitā ahosi. bahi'pi antepure rakkhā susaṁvihitā ahosi. anto'pi nagare rakkhā susaṁvihitā ahosi bahi'pi nagare rakkhā susaṁvihitā ahosi. anto'pi janapade rakkhā susaṁvihitā ahosi bahi'pi janapade rakkhā susaṁvihitā ahosi. so kho ahaṁ bhante evaṁ rakkhitagopito santo bhīto ubbiggo ussaṅkī utrāsī1 vihāsiṁ. etarahi kho panāhaṁ bhante araññagato'pi rukkhamūlagato'pi suññāgāragato'pi eko abhīto anubbiggo anussaṅki anutrāsi2 appossukko pannalomo paradavutto3 migabhūtena cetasā viharāmi. idaṁ kho ahaṁ bhante atthavasaṁ sampassamāno araññagato'pi rukkhamūlagato'pi suññāgāragato'pi abhikkhaṇaṁ udānaṁ udānemi: 4 " aho sukhaṁ aho sukha"nti.

4. atha kho bhagavā etamatthaṁ viditvā tāyaṁ velāyaṁ imaṁ udānaṁ udānesi:

" yassantarato na santi kopā
iti bhavābhavatañca vītivatto.
,
taṁ vigatabhayaṁ sukhiṁ asokaṁ
devā nānubhavanti dassanāyā"ti.

mucalindavaggo dutiyo.

tassuddānaṁ:

mucalindo rājā daṇḍena sakkāro upāsakena ca
gabhinī ekaputto ca suppavāsā visākhā ca
kāḷīgodhāya bhaddiyoti

1. utrāso - ma 2. anutrāso-ma 3 paravutto - sī. mu. 4. udānesi. - sīmu.

[bjt page 170] [\x 170/]
nandavaggo tatiyo
3. 1.
kammasuttaṁ.

[pts page 021  [\q  21/]  1.] evaṁ mesutaṁ: ekaṁ samayaṁ bhagavā sāvatthiyaṁ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. tena kho pana samayena aññataro bhikkhu bhagavato avidūre nisinno hoti, pallaṅkaṁ ābhujitvā ujuṁ kāyaṁ paṇidhāya purāṇakammavipākajaṁ dukkhaṁ tibbaṁ1 kharaṁ kaṭukaṁ vedanaṁ adhivāsento sato sampajāno avihaññamāno.

2. addasā kho bhagavā taṁ bhikkhuṁ avidūre nisinnaṁ pallaṅkaṁ ābhūjitvā ujuṁ kāyaṁ paṇidhāya purāṇakammavipākajaṁ dukkhaṁ tibbaṁ1 kharaṁ kaṭukaṁ vedanaṁ adhivāsentaṁ sataṁ sampajānaṁ avihaññamānaṁ.

3. atha kho bhagavā etamatthaṁ viditvā tāyaṁ velāyaṁ imaṁ udānaṁ udānesi:

"sabbakammajahassa bhikkhuno dhunamānassa purekataṁ rajaṁ,
amamassa ṭhitassa tādino attho natthi janaṁ lapetaveti"

3. 2.
nandasuttaṁ.

1. evaṁ me sutaṁ: ekaṁ samayaṁ bhagavā sāvatthiyaṁ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. tena kho pana samayena āyasmā nando bhagavato bhātā mātucchāputto sambahulānaṁ bhikkhūnaṁ evamāroceti: " anabhirato ahaṁ āvuso brahmacariyaṁ carāmi. na sakkomi brahmacariyaṁ sandhāretuṁ, sikkhaṁ paccakkhāya hīnāyāvattissāmī"ti

2. atha kho aññataro bhikkhu yena bhagavā tenupasaṅkami. upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdi. ekamantaṁ nisinno kho so bhikkhū bhagavantaṁ etadavoca: "āyasmā bhante nando bhagavato bhātā mātucchāputto sambahulānaṁ bhikkhūnaṁ evamāroceti. "anabhirato ahaṁ āvuso brahmacariyaṁ carāmi. na sakkomi brahmacariyaṁ sandhāretuṁ. sikkhaṁ paccakkhāya hīnāyāvattissāmī"ti. [pts page 022] [\q  22/]

3. atha kho bhagavā aññataraṁ bhikkhuṁ āmantesi. "ehi tvaṁ bhikkhu, mama vacanena nandaṁ bhikkhuṁ āmantehi" satthā taṁ āvuso nanda, āmantetī"ti. 'evaṁ bhante'ti kho so bhikkhu bhagavato paṭissutvā yenāyasmā nando tenupasaṅkami. upasaṅkamitvā āyasmantaṁ nandaṁ etadavoca: " satthā taṁ āvuso nanda, āmantetī"ti.

1. tippaṁ -sī.

[bjt page 172] [\x 172/]

4. 'evamāvuso'ti kho āyasmā nando tassa bhikkhuno paṭissutvā yena bhagavā tenupasaṅkami. upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdi. ekamantaṁ nisinnaṁ kho āyasmantaṁ nandaṁ bhagavā etadavoca: saccaṁ kira tvaṁ nanda, sambahulānaṁ bhikkhūnaṁ evamārocesi "anabhirato ahaṁ āvuso buhmacariyaṁ carāmi. na sakkomi brahmacariyaṁ sandhāretuṁ. sikkhaṁ paccakkhāya hīnāyāvattissāmīti. " evaṁ bhante"ti. "kissa pana tvaṁ nanda, anabhirato brahmacariyaṁ carasi? na sakkosi brahmacariyaṁ sandhāretuṁ sikkhaṁ paccakkhāya hīnāyāvattissasī?"ti. " sākiyānī maṁ bhante janapadakalyāṇī gharā nikkhamantassa upaḍḍhullikhitehi1 kesebhi apaloketvā maṁ etadavoca: "tuvaṭaṁ kho ayyaputta, āgaccheyyāsī"ti. so kho ahaṁ bhante tamanussaramāno anabhirato brahmacariyaṁ carāmi. na sakkomi brahmacariyaṁ sandhāretuṁ. sikkhaṁ paccakkhāya hīnāyāvattissāmī"ti.

5. atha kho bhagavā āyasmantaṁ nandaṁ bāhāya2 gahetvā seyyathāpi nāma balavā puriso sammiñjitaṁ vā bāhaṁ pasāreyya, pasāritaṁ vā bāhaṁ sammiñjeyya, evameva jetavane antarahito devesu tāvatiṁsesu pāturahosi.

6. tena kho pana samayena pañcamattāni accharāsatāni sakkassa devānamindassa upaṭṭhānaṁ āgatāni honti kakuṭapādāni. atha kho bhagavā āyasmantaṁ nandaṁ āmantesi: "passasi no tvaṁ nanda, imāni pañca accharāsatāni kakuṭapādāni?"ti. "evaṁ bhante"ti.

7. taṁ kiṁ vaññasi nanda, katamā nu kho abhirūpatarāca dassanīyatarā ca pāsādikatarā ca, sākiyānī vā janapadakalyāṇī imāni vā pañca accharāsatāni kakuṭapādānī?"ti.

"seyyathāpi bhante paluṭṭhamakkaṭī kaṇṇanāsacchinnā. evameva kho bhante sākiyānī janapadakalyāṇī imesaṁ pañcannaṁ accharāsatānaṁ upanidhāya [pts page 023] [\q  23/]   saṅkhampi na upeti, kalampi na upeti, kalabhāgampi na upeti, 3 upanidhimpi na upeti. atha kho imāni pañca accharāsatāni abhirūpatarāni ce va dassanīyatarāni ca pāsādikatarānicā"ti.

"abhirama nanda, abhirama nanda, ahaṁ te pāṭibhogo pañcannaṁ acchārāsatānaṁ paṭilābhāya kakuṭapādāna"nti.

"sace me bhante bhagavā pāṭibhogo pañcannaṁ accharāsatānaṁ paṭilābhāya kakuṭapādānaṁ, abhiramissāmahaṁ bhante bhagavatī buhmacariye"ti.

1. upaḍḍhalikhitehi, ma. aḍḍhullikhitehi, sī. 2. bāhāyaṁ. ma. 3. saṅkhyampi nopeti kalabhāgampi nopeti, ma.

[bjt page 174] [\x 174/]

8. atha kho bhagavā āyasmantaṁ nandaṁ bāhāya gahetvā seyyathāpi nāma balavā puriso sammiñjitaṁ vā bāhaṁ pasāreyya, pasāritaṁ vā bāhaṁ sammiñjeyya, evameva devesu tāvatiṁsesu antarahito jetavane pāturahosi.

9. assosuṁ kho bhikkhū " āyasmā kira nando bhagavato bhātā mātucchāputto accharānaṁ hetu buhmacariyaṁ carati, bhagavā kirassa pāṭibhogo pañcannaṁ accharāsatānaṁ paṭilābhāya kakuṭapādāna"nti. atha kho āyasmato nandassa sahāyakā bhikkhū āyasmantaṁ nandaṁ bhatakavādena ca upakkitakavādena ca samudācaranti. "bhatako kirāyasmā nando, upakkitako kirāyasmā nando, accharānaṁ hetu brahmacariyaṁ carati. bhagavā kirassa pāṭibhogo pañcannaṁ accharāsatānaṁ paṭilābhāya kakuṭapādāna"nti.

10. atha kho āyasmā nando sahāyakānaṁ bhikkhūnaṁ bhatakavādena ca upakkitakavādenaca aṭṭīyamāno harāyamāno jigucchamāno eko vūpakaṭṭho appamatto ātāpi pahitatto viharanto na cirasseva yassatthāya kulaputtā sammadeva agārasmāanagāriyaṁ pabbajantī. tadanuttaraṁ brahmacariyapariyosānaṁ diṭṭheva dhamme sayaṁ abhiññā sacchikatvā upasampajja vihāsi. " khīṇā jāti, vūsitaṁ brahmacariyaṁ; kataṁ karaṇīyaṁ. nāparaṁ itthattāyā"ti abbhaññāsi. aññataro ca kho panāyasmā nando arahataṁ ahosi.

11. atha kho aññatarā devatā abhikkantāya rattiyā abhikkantavaṇṇā kevalakappaṁ jetavanaṁ obhāsetvā yena bhagavā tenupasaṅkami. upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ aṭṭhāsi. ekamantaṁ ṭhitā kho sā devatā bhagavantaṁ etadavoca: "āyasmā bhante nando bhagavato bhātā mātucchāputto āsavānaṁ khayā anāsavaṁ cetovimuttiṁ paññāvimuttiṁ diṭṭheva dhamme sayaṁ abhiññā [pts page 024] [\q  24/]   sacchikatvā upasampajja viharatī"ti. bhagavato'pi kho ñāṇaṁ udapādi: " nando āsavānaṁ khayā anāsavaṁ cetovimuttiṁ paññāvimuttiṁ diṭṭheva dhamme sayaṁ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharatī"ti.

12. atha kho āyasmā nando tassā rattiyā accayena yena bhagavā tenupasaṅkami. upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdi. ekamantaṁ nisinno kho āyasmā nando bhagavantaṁ etadavoca: " yaṁ me bhante bhagavā pāṭibhogo, pañcannaṁ accharāsatānaṁ paṭilābhāya kakuṭapādānaṁ. muñcāmahaṁ bhante bhagavantaṁ etasmā paṭissavā"ti. mayāpi kho te nanda1 cetasā ceto paricca vidito: "nando āsavānaṁ khayā anāsavaṁ cetovimuttiṁ paññāvimuttiṁ diṭṭheva dhamme sayaṁ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharatī"ti

1. mayāpi kho nanda, ma

[bjt page 176] [\x 176/]

13. devatāpi me etamatthaṁ ārocesi: "āyasmā bhante nando bhagavato bhātā mātucchāputto āsavānaṁ khayā anāsavaṁ cetovimuttiṁ paññāvumuttiṁ diṭṭheva dhamme sayaṁ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharatī"ti yadeva kho te nanda anupādāya āsavehi cittaṁ vimuttaṁ, 1athāhaṁ mutto etasmā paṭissavā"ti.

14. atha kho bhagavā etamatthaṁ viditvā tāyaṁ velāyaṁ imaṁ udānaṁ udānesi:
"yassa nittiṇṇo paṅko ca 2 maddito kāmakaṇṭako.
mohakkhayaṁ anuppatto sukhadukkhesu na vedhati sa bhikkhū"ti. 3

3. 3
yasojasuttaṁ
1. evaṁ me sutaṁ: ekaṁ samayaṁ bhagavā sāvatthiyaṁ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. tena kho pana samayena yasojapamukhāni pañcamattāni bhikkhusatāni sāvatthiṁ anuppattāni honti, bhagavantaṁ dassanāya. te ca kho4 āgantukā bhikkhū nevāsikehi bhikkhūhi saddhiṁ paṭisammodamānā senāsanāni paññāpayamānā pattacīvarāni paṭisāmayamānāuccāsaddā mahāsaddā5 ahesuṁ. atha kho bhagavā āyasmantaṁ ānandaṁ āmantesi: ' ke panete ānanda, uccāsaddāmahāsaddā5 kevaṭṭā maññe macchavilope'?ti.

"etāni bhante yasojapamukhāni pañcamattāni bhikkhusatāni sāvatthiṁ anuppattāni bhagavantaṁ dassanāya. te'te āgantukā bhikkhū nevāsikehi bhikkhūhi saddhiṁ paṭisammodamānā senāsanāni paññāpayamānā pattacīvarāni paṭisāmayamānā uccāsaddā mahāsaddā"ti.

'tenahānanda mama vacanena te bhikkhū āmantehi " satthā āyasmante āmantetī'ti. 'evaṁ bhanta'ti kho āyasmā ānando bhagavato paṭissutvā yena te bhikkhū tenupasaṅkami. [pts page 025] [\q  25/]   upasaṅkamitvā te bhikkhū etadavoca: 'satthā āyasmante āmantetī'ti.

'evamāvuso'ti kho te bhikkhū āyasmato ānandassa paṭissutvā yena bhagavā tenupasaṅkamiṁsu. upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdiṁsu. ekamantaṁ nisinne kho te bhikkhū bhagavā etadavoca: "kinnu tumhe bhikkhave uccāsaddā mahāsaddā kevaṭṭā maññe macchavilope"ti.

1. vimucci, - machasaṁ 2. yassa tiṇeṇākāmapaṅko, dhammapadaṭṭhakathā 3. sukhadukkhe na vedhati, machasaṁ 4. te dha. - sī. mū 5. uccāsadda mahāsaddā. machasaṁ.

[bjt page 178] [\x 178/]
2. evaṁ vutte āyasmā yasojo bhagavantaṁ etadavoca: "imāni bhante pañcamattāni bhikkhusatāni sāvatthiṁ anuppattāni bhagavantaṁ dassanāya. te'me āgantukā bhikkhu nevāsikehi bhikkhūhi saddhiṁ paṭisammodamānā senāsanāni paññāpayamānā pattacīvarāni paṭisāmayamānā uccāsaddā mahāsaddā"2ti.

"gacchatha bhikkhave, vo panāmemi. na vo mama santike vatthabba"nti.

"evaṁ bhante"ti kho te bhikkhū bhagavato paṭissutvā uṭṭhāyāsanā bhagavantaṁ abhivādetvā padakkhiṇaṁ katvā senāsanaṁ saṁsāmetvā pattacīvaramādāya yena vajji, tena cārikaṁ pakkamiṁsu vajjisu anupubbena cārikaṁ caramānā yena vaggumudā nadī, tenupasaṅkamiṁsu. upasaṅkamitvā vaggumudāya nadiyā tīre paṇṇakuṭiyo karitvā vassaṁ upagacchiṁsu.

3. atha kho āyasmā yasojo vassūpagato bhikkhū āmantesi: "bhagavatā mayaṁ āvuso paṇāmitā atthakāmena hitesinā anukampakena anukampaṁ upādāya. handa mayaṁ āvuso tathā vihāraṁ kappema, yathā no viharataṁ bhagavā attamano asasā"ti.

'evamāvuso'ti kho te bhikkhū āyasmato yasojassa paccassosuṁ. atha kho te bhikkhū vūpakaṭṭhā appamattā ātāpino pahitattā viharantā tenevantaravassena sabbeva tisso vijjā sacchākaṁsu.

4. atha kho bhagavā sāvatthiyaṁ yathābhirantaṁ viharitvā yena vesāli tena cārikaṁ pakkāmi. anupubbena cārikaṁ caramāno yena vesāli tadavasari tatra sudaṁ bhagavā vesāliyaṁ viharati mahāvane kūṭāgārasālāyaṁ. atha kho bhagavā vaggumudātīriyānaṁ bhikkhūnaṁ cetasā ceto paricca manasi karitvā āyasmantaṁ ānandaṁ āmantesi: "ālokajātā viya me ānanda, esā disā. obhāsajātā viya me ānanda, esā disā. yassaṁ disāyaṁ vaggumudātīriyā bhikkhū viharanti. gantuṁ appaṭikulāsi me [pts page 026] [\q  26/]   manasi kātuṁ. pahīṇeyyāsi tvaṁ ānanda vaggumudātiriyānaṁ bhikkhūnaṁ santike dūtaṁ, satthā āyasmante āmanteti. satthā āyasmantānaṁ dassanakāmo"ti.

'evaṁ bhante'ti khe āyasmā ānando bhagavato paṭissutvā yena aññataro bhikkhu tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā taṁ bhikkhuṁ etadavoca: "ehi tvaṁ āvuso. yena vaggumudātiriyā bhikkhū, tenupasaṅkameyyāsi1 upasaṅkamitvā vaggumudātiriye bhikkhū evaṁ vadehi: satthā āyasmante āmanteti. satthā āyasmantānaṁ dassanakāmo"ti.

1. upasaṅkama, ma.

[bjt page 180] [\x 180/]

"evamāvuso"ti kho so bhikkhū āyasmato ānandassa paṭissutvā seyyathāpi nāma balavā puriso sammiñjitaṁ vā bāhaṁ pāsāreyya, pasāritaṁ vā bāhaṁ sammiñjeyya. evameva mahāvane kuṭāgārasālāyaṁ antarahito vaggumudāya nadiyā tīre tesaṁ bhikkhūnaṁ pūrato pāturahosi. atha kho so bhikkhu vaggumudātiriye bhikkhū etadavoca: "satthā āyasmante āmanteti, satthā āsmantānaṁ dassanakāmo"ti.

'evamāvuso'ti kho te bhikkhū tassa bhikkhūno paṭissūtvā senāsanaṁ saṁsāmetvā pattacīvaramādāya seyyathāpi nāma balavā puriso sammiñjitaṁ vā bāhaṁ pasāreyya, pasāritaṁ vā bāhaṁ sammiñjeyya. evameva vaggumudāya nadiyā tīre antarahitā mahāvane kūṭāgārasālāyaṁ bhagavato sammukhe pāturahesuṁ.

5. tena kho pana samayena bhagavā āneñjena samādhinā nisinno hoti. atha kho tesaṁ bhikkhūnaṁ etadahosi " katamena nu kho bhagavā vihārena etarahi viharatī"ti. atha kho tesaṁ bhikkhūnaṁ etadahosi: "āneñjena kho bhagavā vihārena etarahi viharatī"ti. sabbeva āneñjena samādhinā nisīdiṁsu

6. atha kho āyasmā ānando abhikkantāya rattiyā nikkhante paṭhame yāme uṭṭhāyāsanā ekaṁsaṁ cīvaraṁ karitvā yena bhagavā tenañjaliṁ paṇāmetvā bhagavantaṁ etadavoca: "abhikkantā bhante ratti, nikkhanto paṭhamo yāmo. ciranisinnā āgantukā bhikkhū. paṭisammodatu bhante bhagavā āgantukehi bhikkhūhi"ti.

7. evaṁ vutte bhagavā tuṇhī ahosi. dutiyampi kho āyasmā ānando abhikkantāya rattiyā nikkhante majjhime yāme uṭṭhāyāsanā ekaṁsaṁ civaraṁ karitvā yena bhagavā tenañjaliṁ paṇāmetvā bhagavantaṁ [pts page 027] [\q  27/]   etadavoca: "abhikkantā bhante ratti, nikkhanto mjjhimo yāmo. ciranisinnā āgantukā bhikkhū, paṭisammodatu bhante bhagavā āgantukehi bhikkhūhī"ti dutiyampi kho bhagavā tuṇhī ahosi. tatiyampi kho āyasmā ānando abhikkantāya rattiyā nikkhante pacchime yāme uddhate aruṇe nandimukhiyā rattiyā uṭṭhāyāsanā ekaṁsaṁ cīvaraṁ karitvā yena bhagavā tenañjaliṁ paṇāmetvā bhagavantaṁ etadavoca: "abhikkantā bhante ratti. nikkhanto pacchimo yāmo. uddhato aruṇo. nandimukhī ratti. ciranisinnā āgantukā bhikkhū, paṭisammodatu bhante bhagavā āgantukehi bhikkhūhī"ti.

atha kho bhagavā tamhā samādhimbhā vuṭṭhahitvā āyasmantaṁ ānandaṁ āmantesi: "sace kho tvaṁ ānanda jāneyyāsi, ettakampi te nappaṭibhāseyya. ahañca ānanda, imāni ca pañca bhikkhusatāni sabbeva āneñjasamādinā nisīdimhā"ti.

[bjt page 182] [\x 182/]

8. atha kho bhagavā etamatthaṁ viditvā tāyaṁ velāyaṁ imaṁ udānaṁ udānesi:
"yassa jito kāmakaṇṭako
akkoso ca vadho ca bandhanañca, pabbato viya so ṭhito anejo
sukhadukkhesu na vedhati sa bhikkhū"ti.

3. 4.
sāriputtasuttaṁ.

1. evaṁ me sutaṁ: ekaṁ samayaṁ bhagavā sāvatthiyaṁ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. tena kho pana samayena āyasmā sāriputto bhagavato avidūre nisinno hoti pallaṅkaṁ ābhūjitvā ujuṁ kāyaṁ paṇīdhāya parimukhaṁ satiṁ upaṭṭhapetvā. addasā kho bhagavā āyasmantaṁ sāriputtaṁ avidūre nisinnaṁ pallaṅkaṁ ābhujitvā ujuṁ kāyaṁ paṇīdhāya parimukhaṁ satiṁ upaṭṭhapetvā.
2. atha kho bhagavā etamatthaṁ viditvā tāyaṁ velāyaṁ imaṁ udānaṁ udānesi:

"yathāpi pabbato selo acalo suppatiṭṭhito.
evaṁ mohakkhayā bhikkhu pabbato: va na vedhatī"ti

3. 5.

kolitasuttaṁ.

1. evaṁ me sutaṁ: ekaṁ samayaṁ bhagavā sāvatthiyaṁ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. tena kho pana samayena [pts page 029] [\q  29/]   āyasmā mahā moggallāno bhagavato avidūre nisinno hoti pallaṅkaṁ ābhūjitvā ujuṁ kāyaṁ paṇīdhāya kāyagatāya satiyā ajjhattaṁ sūpaṭṭhitāya. addasā kho bhagavā āyasmantaṁ mahā moggallānaṁ avidūre nisinnaṁ pallaṅkaṁ ābhujitvā ujuṁ kāyaṁ paṇīdhāya kāyagatāya satiyā ajjhattaṁ sūpaṭṭhitāya.

2. atha kho bhagavā etamatthaṁ viditvā tāyaṁ velāyaṁ imaṁ udānaṁ udānesi:

"sati kāyagatā upaṭṭhitā chasu phassāyatanesu saṁvuto.
sattaṁ bhikkhū samāhito jaññā nibbāṇamattano'ti.

[bjt page 184] [\x 184/]

3. 6
pilindivacchasuttaṁ.

1. evaṁ me sutaṁ: ekaṁ samayaṁ bhagavā rājagahe viharati veḷuvano kalandaka nivāpe. tena kho pana samayena āyasmā pilindivaccho1 bhikkhū vasalavādena samudācarati. atha kho sambahulā bhikkhū yena bhagavā tenupasaṅkamiṁsu. upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdiṁsu. ekamantaṁ nisinnā kho te bhikkhū bhagavantaṁ etadavocuṁ: 'āyasmā bhante pilindivaccho bhikkhū vasalavādena samudācaratī'ti.

2. atha kho bhagavā aññataraṁ bhikkhuṁ āmantesi: ehi tvaṁ bhikkhu, mama vacanena pilindivacchaṁ bhikkhuṁ āmantehi: satthā taṁ āvuso pilindiccha āmantetī'ti. 'evaṁ bhante'ti kho so bhikkhu bhagavato paṭissutvā yenāyasmā pilindicaccho tenupasaṅkami. upasaṅkamitvā āyasmantaṁ pilindicchaṁ etadavoca: 'satthā taṁ āvuso āmantetī'ti. 'evamāvuso'ti kho āyasmā pilindivaccho tassa bhikkhuno paṭissutvā yena bhagavā tenupasaṅkami. upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdi. ekamantaṁ nisinnaṁ kho āyasmantaṁ pilindicacchaṁ bhagavā etadavoca: 'saccaṁ kira tvaṁ vaccha, bhikkhū vasalavādena samudācarasī'ti. 'evaṁ bhante'ti.

3. atha kho bhagavā āyasmato pilindicchassa pubbenivāsaṁ manasi karitvā bhikkhū āmantesi: " mā kho tumhe bhikkhave vacchassa2 bhikkhuno ujjhāyitva. na bhikkhave vaccho dosantaro, bhikkhū vasalavādena samudācarati. vacchassa bhikkhave bhikkhuno pañca jātisatāni abbokiṇṇāni brāhmaṇakule paccājātāni. so tassa vasalavādo dīgharattaṁ [pts page 029] [\q  29/]   samudāciṇṇo. 3 tenāyaṁ vaccho bhikkhū vasalavādena samudācaratī"ti.

4. atha kho bhagavā etamatthaṁ viditvā tāyaṁ velāyaṁ imaṁ udānaṁ udānesi:

"yamhi na māyā vasati4 na māno
yo vītalobho amamo nirāso
panunnakodho5 abhinibbutatto
so brāhmaṇo so samaṇo sa bhikkhū"ti.

3. 7.
kassapasuttaṁ.

1. evaṁ me sutaṁ: ekaṁ samayaṁ bhagavā rājagahe viharati veḷuvane kalandakanivāpe. tena kho pana samayena āyasmā mahākassapo pipphaliguhāyaṁ6 viharati. sattāhaṁ ekapallaṅkena nisinno hoti aññataraṁ samādhiṁ samāpajjitvā.

1. pilindavaccho, ma. 2. āyasmato vacchassa, sī. 3. ajjhāciṇṇo, 4. vattatī. katthaci. 5. paṇunnakodho, sī 6. simbali guhāyaṁ, ma. pippali guhāyaṁ, katthaci.

[bjt page 186] [\x 186/]

2. atha kho āyasmā mahākassapo tassa sattāhassa accayena tambhā samādhimhā vuṭṭhāsi: atha kho āyasmato mahākassapassa tamhā samādhimhā vuṭṭhitassa etadahosi: 'yannūnāhaṁ rājagahaṁ piṇḍāya paviseyya'nti. tena kho pana samayena pañcamattāni devatāsatāni ussukkaṁ āpannāni honti, āyasmato mahākassapassa piṇḍapātapaṭilābhāya. atha kho āyasmā mahākassapo tāni pañcamattāni devatāsatāni paṭikkhipitvā pubbanhasamayaṁ nivāsetvā pattacīvaramādāya rājagahaṁ piṇḍāya pāvisi.

3. tena kho pana samayena sakko devānamindo āyasmato mahākassapassa piṇḍapātaṁ dātukāmo hoti pesakāravaṇṇaṁ abhinimminitvā tantaṁ vināti. sujā1 asurakaññā tasaraṁ pūreti.

4. atha kho āyasmā mahākassapo rājagahe sapadānaṁ piṇḍāya caramāno yena sakkassa devānamindassa nivesanaṁ tenupasaṅkami. addasā kho sakko devānamindo āyasmantaṁ mahākassapaṁ dūratova āgacchantaṁ. disvāna gharā nikkhamitvā paccuggantvā hatthato pattaṁ gahetvā gharaṁ pavisitvā ghaṭiyā odanaṁ uddharitvā pattaṁ pūretvā āyasmato mahākassapassa pādāsi. so ahosi piṇḍapāto anekasupo anekabyañjano anekasūparasabyañjano.

5. atha kho āyasmato mahākassapassa etadahosi: 'ko nu kho ayaṁ satto, yassāyaṁ [pts page 030] [\q  30/]   evarūpo iddhānubhāvo'ti. atha kho āyasmato mahākassapassa etadahosi: 'sakko kho ayaṁ devānamindo'ti. iti viditvā sakkaṁ devānamindaṁ etadavoca: kataṁ kho te idaṁ kosiya. māssu punapi evarūpamakāsī'ti.

6. 'ambhākampi bhante kassapa, puññena attho: amhākampi puññena karaṇīya"nti. atha kho sakko devānamindo āyasmantaṁ mahākassapaṁ abhivādetvā padakkhiṇaṁ katvā vehāsaṁ abbhuggantvā ākāse antaḷikkhe tikkhattaṁ udānaṁ udānesi: " aho dānaṁ paramadānaṁ kassape suppatiṭṭhitaṁ, aho dānaṁ paramadānaṁ kassape suppatiṭṭhita"nti.

7. assosi kho bhagavā dibbāya sotadhātuyā visuddhāya atikkantamānusikāya2 sakkasasa devānamindassa vehāsaṁ abbhuggantvā ākāse antaḷikkhe tikkhattuṁ udānaṁ udānentassa "aho dānaṁ paramadānaṁ kassape suppatiṭṭhitaṁ, aho dānaṁ paramadānaṁ kassape suppatiṭṭhita"nti.

8. atha kho bhagavā etamatthaṁ viditvā tāyaṁ velāyaṁ imaṁ udānaṁ udānesi:

"piṇḍapātikassa bhikkhuno attabharassa anaññaposino.
devā pihayanti tādino upasantassa sadā satimato"ti.

1. sujātāti, bahūsu 2. mānusakāya, bahūsu.

[bjt page 188] [\x 188/]
3. 8.
piṇḍapātikasuttaṁ.
1. evaṁ me sutaṁ: ekaṁ samayaṁ bhagavā sāvatthiyaṁ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. tena kho pana samayena sambahulānaṁ bhikkhunaṁ pacchābhattaṁ piṇḍapātapaṭikkantānaṁ karerimaṇḍalamāle sannisinnānaṁ sannipatitānaṁ ayamantarā kathā udapādi:

"piṇḍapātiko āvuso bhikkhu piṇḍāya caranto labhati, kālena kālaṁ manāpike cakkhunā rūpe passituṁ. labhati kālena kālaṁ manāpike sotena sadde sotuṁ. labhati kālena kālaṁ manāpike ghānena gandhe ghāyituṁ. labhati kālena kālaṁ manāpike jivhāyarase sāyituṁ. labhati kālena kālaṁ manāpike kāyena phoṭṭhabbe phūsituṁ. piṇḍapātiko āvuso bhikkhu sakkato garukato mānito pūjito apacito piṇḍāya carati. handa āvuso mayampi piṇḍapātikā homa. mayampi lacchāma kālena kālaṁ manāpike cakkhunā rūpe passituṁ. mayampi lacchāma kālena kālaṁ manāpike sotena sadde sotuṁ. mayampi lacchāma kālena kālaṁ manāpiko ghānena gandhe ghāyituṁ. mayampi lacchāma kālena kālaṁ manāpike jivhāya rase sāyituṁ. mayampi lacchāma kālena kālaṁ manāpike kāyena pheṭṭhabbe [pts page 031] [\q  31/]   phūsituṁ. mayampi sakkatā garukatā mānitā pūjitā apacitā piṇḍāya carissāmā"ti. ayañcarahi tesaṁ bhikkhūnaṁ antarā kathā hoti vippakatā.

2. atha kho bhagavā sāyanhasamayaṁ patisallānā vuṭṭhito yena karerimaṇḍalamālo tenupasaṅkami. upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdi. nisajja kho bhagavā bhikkhū āmantesi: "kāyanuttha bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā kā ca pana vo antarā kathā vippakatā"ti.

3. idha bhante ambhākaṁ pacchābhattaṁ piṇḍapātapaṭikkantānaṁ karerimaṇḍalamāle sannisinnānaṁ sannipatitānaṁ ayamantarā kathā udapādi: "piṇḍapātiko āvuso bhikkhu piṇḍāya caranto labhati kālena kālaṁ manāpike cakkhunā rūpe passituṁ labhati kālena kālaṁ manāpike sotena sadde sotuṁ. labhati kālena kālaṁ manāpike ghānena gandhe ghāyituṁ. labhati kālena kālaṁ manāpike jivhāya rase sāyituṁ labhati kālena kālaṁ manāpike kāyena poṭṭhabbe phusituṁ. piṇḍapātiko āvuso bhikkhu sakkato garukato mānito pūjito apacito piṇḍāya carati. handa āvuso mayampi piṇḍapātikā homa. mayampi lacchāma kālena kālaṁ manāpike cakkhunā rūpe passituṁ. mayampi lacchāma kālena kālaṁ manāpike sotena sadde sotuṁ. mayampi lacchāma kālena kālaṁ manāpiko ghānena gandhe ghāyituṁ. mayampi lacchāma kālena kālaṁ manāpike jivhāya rase sāyituṁ. mayampi lacchāma kālena kālaṁ manāpike kāyena phoṭṭhabbe phūsituṁ. mayampi sakkatā garukatā mānitā pūjitā apacitā piṇḍāya carissāmā"ti. ayaṁ kho no bhante antarā kathā hoti vippakatā. atha kho bhagavā1 anuppatto"ti.

4. nakhvetaṁ bhikkhave tumhākaṁ patirūpaṁ kulaputtānaṁ saddhā agārasmā anagāriyaṁ pabbajitānaṁ. yaṁ tumhe evarūpi kathaṁ katheyyāthā " sannipatitānaṁ kho bhikkhave dvayaṁ karaṇīyaṁ, dhammi vā kathā ariyo ca. tuṇhībhāvo"ti.

1. atha bhagavā, ma.

[bjt page 190] [\x 190/]
5. atha kho bhagavā etamatthaṁ viditvā tāyaṁ velāyaṁ imaṁ udānaṁ udānesi:

"piṇḍapātikassa bhikkhuno attabharassa anaññaposino,
devā pihayanti tādino no ce saddasilokanissito"ti.

3. 9
sippasuttaṁ.

1. evaṁ me sutaṁ: ekaṁ samayaṁ bhagavā sāvatthiyaṁ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. tena kho pana samayena sambahulānaṁ bhikkhūnaṁ pacchābhattaṁ piṇḍapātapaṭikkantānaṁ maṇḍalamāle sannisinnānaṁ sannipatitānaṁ ayamantarā kathā udapādi: "ko nu kho āvuso sippaṁ jānāti, ko kiṁ sippaṁ sikkhi, kataraṁ sippaṁ sippānaṁ agga"nti.

2. tatthekacce evamāhaṁsu. "hatthisippaṁ sippānaṁ agga"nti. ekacce evamāhaṁsu: "assasippaṁ sippānaṁ agga"nti. ekacce evamāhaṁsu: "rathasippaṁ sippānaṁ agga"nti. ekacce evamāhaṁsu: "dhanusippaṁ sippānaṁ agga"nti. ekacce evamāhaṁsu: "tharusippaṁ sippānaṁ agga"nti. ekacce evamāhaṁsu: "muddāsippaṁ sippānaṁ agga"nti. ekacce evamāhaṁsu: "gaṇanasippaṁ sippānaṁ agga"nti. ekacce evamāhaṁsu: "saṅkhānasippaṁ [pts page 032] [\q  32/]   sippānaṁ agga"nti. ekacce evamāhaṁsu: "lekhāsippaṁ sippānaṁ agga"nti. ekacce evamāhaṁsu: "kāveyyasippaṁ sippānaṁ agga"nti. ekacce evamāhaṁsu: "khattavijjāsippaṁ1 sippānaṁ agga"nti. ayañcarahi tesaṁ bhikkhūnaṁ antarā kathā hoti vippakatā.

3. atha kho bhagavā sāyanhasamayaṁ patisallānā vuṭṭhito yena maṇḍalamālo tenupasaṅkami. upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdi nisajja kho bhagavā bhikkhū āmantesi: "kāyanuttha bhikkhave etarahi kathāya sannisinnā, kā ca pana vo antarā kathā vippakatā"ti.

4. idha bhante amhākaṁ pacchābhattaṁ piṇḍapātapaṭikkantānaṁ maṇḍalamāle sannisinnānaṁsannipatitānaṁ ayamantarā kathā udapādi; "ko nu kho āvuso sippaṁ jānāti, ko kiṁ sippaṁ sikkhi, kataraṁ sippaṁ sippānaṁ agga"nti. tatthekacce evamāhaṁsu: "hatthisippaṁ sippānaṁ agga"nti. ekacce evamāhaṁsu: 'assasippaṁ sippānaṁ agga"nti. ekacce evamāhaṁsu: " rathasippaṁ sippānaṁ agga"nti. ekacce evamāhaṁsu: "dhanusippaṁ sippānaṁ agga"nti. ekacce evamāhaṁsu: 'tharusippaṁ sippānaṁ agga"nti. ekacce evamāhaṁsu: " muddāsippaṁ sippānaṁ agga"nti. ekacce evamāhaṁsu: "gaṇanasippaṁ sippānaṁ agga"nti. ekacce evamāhaṁsu9 " saṅkhānasippaṁ sippānaṁ agga"nti. ekacce evamāhaṁsu: "lekhāsippaṁ sippānaṁ agga"nti. ekacce evamāhaṁsu: "kāveyyasippaṁ sippānaṁ agga"nti. ekacce evamāhaṁsu: "lokāyatasippaṁ sippānaṁ agga"nti. ekacce evamāhaṁsu: khattavijjā sippaṁ1 sippānaṁ agga"nti. ayaṁ kho no bhante antarā kathā hoti vippakatā. atha kho bhagavā2 anuppattoti.

1. khettavijjāsippaṁ, sī, ma. 2. atha bhagavā.

[bjt page 192] [\x 192/]
5. "nakhvetaṁ bhikkhave tumhākaṁ patirūpaṁ kulaputtānaṁ saddhā agārasmā anagāriyaṁ pabbajitānaṁ, yaṁ tumhe evarūpiṁ kathaṁ katheyyātha. sannipatitānaṁ ve bhikkhave dvayaṁ karaṇīyaṁ, "dhammī vā kathā ariyo vā tuṇhībhāvo"ti.

6. atha kho bhagavā etamatthaṁ viditvā kāyaṁ velāyaṁ imaṁ udānaṁ udānesi:

asippajivī lahu atthakāmo yatindriyo sabbadhi vippamutto,
anokasārī amamo nirāso hitvā mānaṁ ekacaro sa bhikkhū"ti

3. 10.

lokavolokanasuttaṁ.

1. evaṁ me sutaṁ: ekaṁ samayaṁ bhagavā uruvelāyaṁ viharati najjā nerañjarāya tīre bodhirukkhamūle paṭhamābhisambuddho. tena kho pana samayena bhagavā sattāhaṁ ekapallaṅkena nisinno hoti vimuttisukhapaṭisaṁvedī.
2. atha kho bhagavā tassa sattāhassa accayena tamhā samādhimhā vuṭṭhahitvā buddhacakkhunā lokaṁ volokesi. addasā kho bhagavā buddhacakkhunā lokaṁ volokento satte anekehi santāpehi santappamāne anekehi ca pariḷāhehi pariḍayhamāne rāgajehipi dosajehipi mohajehipiti.

3. atha kho bhagavā etamatthaṁ viditvā tāyaṁ velāyaṁ imaṁ udānaṁ udānesi:

"ayaṁ loko santāpajāto phassapareto rogaṁ vadati attato, yena yena hi maññati tato taṁ hoti aññathā.

aññathābhāvi bhavasatto loko bhavapareto bhavamevābhinandati.
yadabhinandati [pts page 033] [\q  33/]   taṁ bhayaṁ yassa bhāyati taṁ dukkhaṁ.
bhavavippanānāya kho panidaṁ brahmacariyaṁ vussati.

[bjt page 194] [\x 194/]

ye hi keci samaṇā vā
brāhmaṇā vā bhavena bhavassa
vippamokkhamāhaṁsu
sabbe te avippamuttā bhavasmāti vadāmi.

ye vā pana keci samaṇā vā
brāhmaṇā vā vibhavena bhavassa nissaraṇamāhaṁsu
sabbe te anissaṭā bhavasmāti vadāmi.

upadhiṁ1 paṭicca dukkhamidaṁ sambhoti
sabbūpādānakkhayā natthi dukkhassa sambhavo
lokamimaṁ passa puthu
avijjāya paretā bhūtā bhūtaratā
bhavā aparimuttā.

ye hi keci bhavā
sabbadhi sabbattatāya2
sabbe te bhavā aniccā
dukkhā vipariṇāmadhammā.

evametaṁ yathābhūtaṁ sammappaññāya passato
bhavataṇhā pahīyati vibhavaṁ nābhinandati
sabbaso taṇhānaṁ khayā asesavirāganirodho nibbānaṁ.

tassa nibbutassa bhikkhuno anupādānā punabbhavo na hoti
abhibhuto māro vijitasaṅgāmo upaccagā sabbabhavāni tādī"ti.

nandavaggo tatiyo.

tassuddānaṁ:

kammaṁ nando yasojo ca sāriputto ca kolito,
pilindi kassapo piṇḍo sippaṁ lokena te dasāti.

meghiyavaggo catuttho
4. 1.
meghiyasuttaṁ.
1. evaṁ [pts page 034] [\q  34/]   me sutaṁ: ekaṁ samayaṁ bhagavā cālikāyaṁ viharati cālike pabbate. tena kho pana samayena āyasmā meghiyo bhagavato upaṭṭhāko hoti. atha kho āyasmā meghiyo yena bhagavā tenupasaṅkami. upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ aṭṭhāsi. ekamantaṁ ṭhito kho āyasmā meghiyo bhagavantaṁ etadavoca: ' icchāmahaṁ bhante jantugāmaṁ piṇḍāya pavisitu'nti. "yassadāni tvaṁ meghiya kālaṁ maññasī'ti.

1. upadhihi. sī 2. sabbatthatāya, si

[bjt page 196] [\x 196/]

2, atha kho āyasmā meghiyo pubbanhasamayaṁ nivāsetvā pattacīvaramādāya jantugāmaṁ piṇḍāya pāvisi. jantugāme piṇḍāya caritvā pacchābhattaṁ piṇḍapātapaṭikkanto yena kimikālāya nadiyā tīraṁ tenupasaṅkami. upasaṅkamitvā kimikālāya nadiyā tīre jaṅghāvihāraṁ anucaṅkamamāno anuvicaramāno addasā kho ambavanaṁ pāsādikaṁ ramaṇīyaṁ. disvānassa etadahosi: "pāsādikaṁ vatidaṁ ambavanaṁ ramaṇīyaṁ. alaṁ vatidaṁ kulaputtassa padhānatthikassa padhānāya. sace maṁ bhagavā anujāneyya āgaccheyyāhaṁ imaṁ ambavanaṁ padhānāyā"ti.

3. atha kho āyasmā meghiyo yena bhagavā tenupasaṅkami. upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdi. ekamantaṁ nisinno kho āyasmā meghiyo bhagavantaṁ etadavoca: " idhāhaṁ bhante pubbanhasamayaṁ nivāsetvā pattacīvaramādāyajantugāmaṁ piṇḍāya pāvisiṁ. jantugāme piṇḍāya caritvā pacchābhattaṁ piṇḍapātapaṭikkanto yena kimikālāya nadiyā tīraṁ tenupasaṅkami. upasaṅkamitvā kimikālāya nadiyā tīre jaṅghāvihāraṁ anucaṅkamamāno anuvicaramāno addasaṁ ambavanaṁ pāsādikaṁ ramaṇīyaṁ. disvāna me etadahosi: 'pāsādikaṁ vatidaṁ ambavanaṁ ramaṇīyaṁ, alaṁ vatidaṁ kulaputtassa padhānatthikassa padhānāya. sace maṁ bhagavā anujāneyya, āgaccheyyāhaṁ imaṁ ambavanaṁ padhānāyāti. sace maṁ bhante bhagavā anujānāti, gaccheyyāhaṁ taṁ ambavanaṁ padhānāyā'ti. [pts page 035] [\q  35/]

4. evaṁ vutte bhagavā āyasmantaṁ meghiyaṁ etadavoca: 'āgamehi tāva meghiya, ekakamhā yāva añño koci1 bhikkhū āgacchatī'ti. 2 dutiyampi kho āyasmā meghiyo bhagavantaṁ etadavoca: "bhagavato bhante, natthi kiñci uttari3 karaṇīyaṁ, natthi katassa vā paticayo. mayhaṁ kho pana bhante, atthi uttari3 karaṇīyaṁ, atthi katassa paticayo. sace maṁ bhante, bhagavā anujānāti gaccheyyāhaṁ taṁ ambavanaṁ padhānāyā"ti. dutiyampi kho bhagavā āyasmantaṁ meghiyaṁ etadavoca: "āgamehi tāva meghiya, ekakamhā yāva añño koci4 bhikkhu āgacchatī"ti. tatiyampi kho āyasmā meghiyo bhagavantaṁ etadavoca: "bhagavato bhante, natthi kiñci uttari3 karaṇiyaṁ, natthi katassa vā paticayo mayhaṁ kho pana bhante, atthi uttari3 karaṇīyaṁ, atthi katassa paticayo sace maṁ bhante, bhagavā anujānāti, gaccheyyāhaṁ taṁ ambavanaṁ padhāniyā"ti.

5. "padhānanti kho meghiya, vadamānaṁ kinti vadeyyāma? yassadāni tvaṁ meghiya, kālaṁ maññasī"ti. atha kho āyasmā meghiyo uṭṭhāyāsanā bhagavantaṁ abhivādetvā padakkhiṇaṁ katvā yena taṁ ambavanaṁ tenupasaṅkami. upasaṅkamitvā ambavanaṁ ajjhogahetvā aññatarasmiṁ rukkhamūle divāvihāraṁ nisīdi. atha kho āyasmato meghiyassa tasmiṁ ambavane viharantassa yebhuyyena tayo pāpakā akusalā vitakkā samudācarantī. seyyathīdaṁ? "kāmavitakko, byāpādavitakko, vihiṁsāvitakko"ti. atha kho āyasmato meghiyassa etadahosi: "acchariyaṁ vata bho, abbhutaṁ vata bho, saddhāya ca vatamhi agārasmā anagāriyaṁ pabbajito atha ca panimehi tīhi pāpakehi akusalehi vitakkehi anvāsattā. seyyathīdaṁ? "kāmavitakkena, byāpādavitakkena, vīhiṁsāvitakkenā"ti.

1. aññopi koci, sī 2. dissatuti navaṅguttarapāḷī 3. uttariṁ, sī

[bjt page 198] [\x 198/]
6. atha kho āyasmā meghiyo sāyanhasamayaṁ patisallānā vuṭṭhito yena bhagavā tenupasaṅkami. upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdi. ekamantaṁ nisinno kho āyasmā meghiyo bhagavantaṁ etadavoca: "idha mayhaṁ bhante, tasmiṁ ambavane viharantassa yebhuyyena tayo pāpakā akusalā vitakkā samudācaranti. seyyathīdaṁ: kāmavitakko, byāpādavitakko, vihiṁsāvitakkoti. tassa mayhaṁ bhante, etadahosi: "acchariyaṁ vata bho, abbhutaṁ vata bho, saddhāya ca vatamhi agārasmā anagāriyaṁ pabbajito, atha ca panimehi tīhi pāpakehi akusalehi vitattehi anvāsattā. 1 seyyathīdaṁ: " kāmavitakkena, byāpādavitakkena, vihiṁsāvitakkenā"ti. [pts page 036] [\q  36/]

7. aparipakkāya meghiya, cetovimuttiyā pañca dhammā paripākāya saṁvattanti. katame pañca? idha meghiya, bhikkhu kalyāṇamitto hoti kalyāṇasahāyo kalyāṇasampavaṅko. aparipakkāya meghiya cetovimuttiyā ayaṁ paṭhamo dhammo paripākāya saṁvattati.

punacaparaṁ meghiya, bhikkhu sīlavā hoti pātimokkhasaṁvarasaṁvuto viharati ācāragocarasampanno aṇumattesu vajjesu bhayadassāvī samādāya sikkhati sikkhāpadesu. aparipakkāya meghīya, cetovimuttiyā ayaṁ dutiyo dhammo paripākāya saṁvattati.

punacaparaṁ meghiya, bhikkhu yāyaṁ kathā abhisallekhikā cetovivaraṇasappāyā ekantanibbidāya virāgāya nirodhāya upasamāya abhiññāya sambodhāya nibbānāya saṁvattati. seyyathīdaṁ? appicchakathā, santuṭṭhikathā, pavivekakathā, asaṁsaggakathā, viriyārambhakathā, sīlakathā, samādhikathā, paññākathā, vimuttikathā, vimuttiñāṇadassanakathā. evarūpāya kathāya nikāmalābhi hoti akicchalābhī akasiralābhī; aparipakkāya meghīya cetovimuttiyā ayaṁ tatiyo dhammo paripākāya saṁvattati.
punacaparaṁ meghiya, bhikkhu āraddhaviriyo viharati akusalānaṁ dhammānaṁ pahānāya kusalānaṁ dhammānaṁ upasampadāya, thāmavā daḷhaparakkamo anikkhittadhuro kusalesu dhammesu, aparipakkāya meghīya cetovimuttiyā ayaṁ catuttho dhammo paripākāya saṁvattati.

punacaparaṁ meghīya, bhikkhū paññavā hoti udayatthagāminiyā paññāya samannāgato ariyāya nibbedhikāya sammā dukkhakkhayagāminiyā. aparipakkāya meghiya cetovimuttiyā ime pañca dhammā paripākāya saṁvattati.

aparipakkāya meghiya, cetovimuttiyā ime pañca dhammā paripākāya saṁvattanti.

1. anvāsattotipi pāṭho- aṭṭha:

[bjt page 200] [\x 200/]

8. " kalyāṇamittassetaṁ meghiya, bhikkhuno pāṭikaṅkhaṁ kalyāṇasahāyassa kalyāṇasampavaṅkassa yaṁ [pts page 037] [\q  37/]   sīlavā bhavissati, pātimokkhasaṁvarasaṁvuto viharissati, ācāragocarasampanno aṇumattesu vajjesu bhayadassāvī, samādāya sikkhissati sikkhāpadesu. kalyāṇamittassetaṁ meghiya, bhikkhuno pāṭikaṅkhaṁ1 kalyāṇasahāyassa kalyāṇasampavaṅkassa yāyaṁ kathā abhisallekhikā cetovivaraṇasappāyā ekantanibbidāya virāgāya nirodhāya upasamāya abhiññāya sambodhāya nibbānāya saṁvattati. 2 seyyathīdaṁ? appicchakathā, santuṭṭhikathā, pavivekakathā, asaṁsaggakathā, viriyārambhakathā, sīlakathā, samādhikathā, paññākathā, vimuttikathā, vimuttiñāṇadassanakathā. evarūpāya3 kathāya nikāmalābhī bhavissati akicchalābhī akasiralābhī.

kalyāṇamittassetaṁ meghiya, bhikkhuno pāṭikaṅkhaṁ1 kalyāṇasahāyassa kalyāṇasampavaṅkassa yaṁ āraddhaviriyo bhavissati4 akusalānaṁ dhammānaṁ pahānāya kusalānaṁ dhammānaṁ upasampadāya thāmavā daḷhaparakkamo anikkhittadhūro kusalesu dhammesu.

kalyāṇamittassetaṁ meghiya, bhikkhuno pāṭikaṅkhaṁ1 kalyāṇasahāyassa kalyāṇasampavaṅkassa yaṁ paññavā bhavissati. udayatthagāminiyā paññāya samannāgato ariyāya nibbedhikāya sammā dukkhakkhayagāminiyā.

tena ca pana meghiya. bhikkhunā imesu pañcasu dhammesu patiṭṭhāya cattāro dhammā uttari5 bhāvetabbā. "asubhā bhāvetabbā rāgassa pahānāya, mettā bhāvetabbā byāpādassa pahānāya, ānāpānassati bhāvetabbā vitakkupacchedāya, aniccasaññā bhāvetabbā asmimānasamugghātāya. aniccasaññino meghiya, anattasaññā saṇṭhāti, anattasaññi asmimānasamugghātaṁ pāpuṇāti, diṭṭheva dhamme nibbānaṁ"ti.

9. atha kho bhagavā etamatthaṁ viditvā tāyaṁ velāyaṁ imaṁ udānaṁ udānesi:

khuddā vitakkā sukhumā vitakkā anuggatā manaso uppilāvā, 6
ete avidvā manaso vitakke hurāhuraṁ dhāvati bhantacitto.
ete ca vidvā manaso vitakke ātāpi yo saṁvaratī satīmā,
anuggate manaso uppilāve7 asesamete pajahāsi buddho"ti

1. pāṭikaṅkhaṁ, sī. 2. saṁvassati, sī 3. evarūpiyā, sī. 4. viharissati, ma. 5. uttariṁ. sī. 6. ubbilāpā, sī. 7. ubbilāpe. sī.

[bjt page 202] [\x 202/]
4. 2.
uddhatasuttaṁ.
1. evaṁ me sutaṁ: ekaṁ samayaṁ bhagavā kusinārāyaṁ viharati, upavattane mallanaṁ sālavane. tena kho pana samayena sambahulā bhikkhū bhagavato avidūre araññakuṭikāyaṁ viharanti, uddhatā1 unnaḷā capalā mukharā vikiṇṇavācā muṭṭhassatino asampajānā asamāhitā vibbhantacittā pākatindriririyā.

2. addasā kho bhagavā te sambahule bhikkhū [pts page 038] [\q  38/]   avidūre araññakuṭikāyaṁ viharante uddhate unnaḷe capale mukhare vikiṇṇavāce muṭṭhassatino asampajāne asamāhite vibbhantacitte pākatindriye.

3. atha kho bhagavā etamatthaṁ viditvā tāyaṁ velāyaṁ imaṁ udānaṁ udānesi:

"arakkhitena kāyena micchādiṭṭhigatena ca,
thīnamiddhābhibhūtena vasaṁ mārassa gacchati.
tasmā rakkhitacittassa sammāsaṅkappagocaro,
thīnamiddhābhibhū bhikkhū sabbā duggatiyo jahe"ti.

4. 3.
gopālasuttaṁ

1. evaṁ me sutaṁ: ekaṁ samayaṁ bhagavā kosalesu2 cārikaṁ carati mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṁ. atha kho bhagavā maggā okkamma yena aññataraṁ rukkhamūlaṁ tenupasaṅkami. upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdi. atha kho aññataro gopālako yena bhagavā tenupasaṅkami. upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdi. ekamantaṁ nisinnaṁ kho taṁ gopālakaṁ bhagavā dhammiyā kathāya sandassesi, samādapesi, samuttejesi, sampahaṁsesi.

2. atha kho so gopālako bhagavatā dhammiyā kathāya sandassito samādapito samuttejito sampahaṁsito bhagavantaṁ etadavoca: adhivāsetu me bhante, bhagavā svātanāya bhattaṁ saddhiṁ bhikkhusaṅghenā'ti. adhivāsesi bhagavā tuṇhībhāvena. atha kho so gopālako bhagavato adhivāsanaṁ viditvā uṭṭhāyāsanā bhagavantaṁ abhivādetvā padakkhiṇaṁ katvā pakkāmi. atha kho so gopālako tassā rattiyā accayena sake nivesane pahūtaṁ appodakapāyāsaṁ paṭiyādāpetvā navañca sappiṁ, bhagavato kālaṁ ārocesi: ' kālo bhante, niṭṭhitaṁ bhattaṁ'ti.

1. uddhatā hontī, sīṁ 2. janapadesu. katthaci.

[bjt page 204] [\x 204/]

3. atha kho bhagavā pubbanhasamayaṁ nivāsetvā pattacīvaramādāya saddhiṁ bhikkhusaṅghena yena tassa gopālakassa nivesanaṁ tenupasaṅkami. upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdi. atha kho so gopālako buddhapamukhaṁ bhikkhūsaṅghaṁ appodakapāyāsena navena ca sappinā sahatthā santappesi, sampavāresi. atha kho so gopālako bhagavantaṁ bhuttāviṁ onītapattapāṇiṁ aññataraṁ nīcaṁ [pts page 039] [\q  39/]   āsanaṁ gahetvā ekamantaṁ nisīdi. ekamantaṁ nisinnaṁ kho taṁ gopālakaṁ bhagavā dhammiyā kathāya sandassetvā, samādapetvā, samuttejetvā, sampahaṁsetvā uṭṭhāyāsanā pakkāmi. atha kho acirapakkantassa bhagavato taṁ gopālakaṁ aññataro puriso sīmantarikāya jīvitā voropesi.

4. atha kho sambahulā bhikkhū yena bhagavā tenupasaṅkamiṁsu. upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdiṁsu. ekamantaṁ nisinnā kho te bhikkhū bhagavantaṁ etadavocuṁ: " yena bhante, gopālakena ajja buddhapamukho bhikkhusaṅgho appodakapāyāsena navena ca sappinā sahatthā santappito sampavārito, so kira bhante, gopālako aññatarena purisena sīmantarikāya jīvitā voropito"ti

5. atha kho bhagavā etamatthaṁ viditvā tāyaṁ velāyaṁ imaṁ udānaṁ udānesi:
"diso disaṁ yantaṁ kayirā verī vā pana verinaṁ.
micchāpaṇīhitaṁ cittaṁ pāpiyo naṁ tato kare"ti.

4. 4.
juṇhasuttaṁ1

1. evaṁ me sutaṁ: ekaṁ samayaṁ bhagavā rājagahe viharati. veḷuvane kalandakanivāpe. tena kho pana samayena āyasmā ca sāriputto āyasmā ca mahāmoggalalāno kapotakandarāyaṁ viharanti. tena kho pana samayena āyasmā sāriputto juṇhāya rattiyā navoropitehi kesehi abbhokāse nisinno hoti, aññataraṁ samādhiṁ samāpajjitvā. tena kho pana samayena dve yakkhā sahāyakā uttarāya disāya dakkhiṇaṁdisaṁ gacchanti, kenacideva karaṇīyena. addasaṁsu kho te yakkhā āyasmantaṁ sāriputtaṁ juṇhāya rattiyā navoropitehi kesehi abbhokāse nisinnaṁ. disvāna eko yakkho dutiyaṁ yakkhaṁ etadavoca: "paṭibhāti maṁ samma, imassa samaṇassa sise pahāraṁ dātuṁ"ti. evaṁ vutte so yakkho taṁ yakkhaṁ etadavoca: " alaṁ samma, mā samaṇaṁ āsādesi. uḷāro so samma samaṇo mahiddhiko mahānubhāvo"ti dutiyampi kho so yakkho taṁ yakkhaṁ etadavoca: " paṭibhāti maṁ samma, imassa samaṇassa [pts page 040] [\q  40/]   sīse pahāraṁ dātuṁ"ti. dutiyampi kho so yakkho taṁ yakkhaṁ etadavoca: "alaṁ samma, mā samaṇaṁ āsādesi. uḷāro so samma, samaṇo mahiddhiko mahānubhāvo"ti. tatiyampi kho so yakkho taṁ yakkhaṁ etadavoca: "paṭibhāti maṁ samma, imassa samaṇassasīse pahāraṁ dātuṁ"ti. tatiyampi kho so yakkho taṁ yakkhaṁ etadavoca: "alaṁ samma, mā samaṇaṁ āsādesi. uḷāro so samma, samaṇo mahiddhiko mahānubhāvo"ti.

1. yakkhapahārasutta, machasaṁ.

[bjt page 206] [\x 206/]
2. atha kho so yakkho taṁ yakkhaṁ anādiyitvā āyasmato sāriputtattherassa sīse pahāraṁ adāsi: tāva mahāpahāro ahosi, api tena pahārena sattaratanaṁ vā aḍḍhaṭṭharatanaṁ vā nāgaṁ osādeyya1 mahantaṁ vā pabbatakūṭaṁ padāḷeyya. atha ca pana so yakkho 'ḍayhāmi, ḍayhāmī"ti tattheva mahānirayaṁ avatthāsi. 2

3. addasā kho āyasmā mahāmoggallāno dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena tena yakkhena āyasmato sāriputtassa sīse pahāraṁ dīyamānaṁ. disvāna yenāyasmā sāriputto tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā āyasmantaṁ sāriputtaṁ etadavoca: " kacci te āvuso khamanīyaṁ? kacci yāpanīyaṁ? kacci na kiñci dukkhaṁ?"ti. "khamanīyaṁ me āvuso moggallāna, yāpanīyaṁ me āvuso moggallāna, api ca me sīse thokaṁ dukkhaṁ"ti.

4. "acchariyaṁ āvuso sāriputta, abbhūtaṁ āvuso sāriputta, yāva mahiddhiko āyasmā sāriputto mahānubhāvo. idha te āvuso sāriputta, aññataro yakkho sīse pahāraṁ adāsi. tāva mahāpahāro ahosi, api tena pahārena sattaratanaṁ vā aḍḍhaṭṭharatanaṁ vā nāgaṁ osādeyya1mahantaṁ vā pabbatakūṭaṁ padāḷeyya. atha ca panāyasmā sāriputto evamāha: "khamanīyaṁ me āvuso moggallāna, yāpanīyaṁ me āvuso moggallāna, api ca me sīse thokaṁ dukkhaṁ"ti, acchariyaṁ āvuso moggallāna, abbhutaṁ āvuso moggallāna, yāva mahiddhiko āyasmā mahāmoggallāno mahānubhāvo. yatra hi nāma yakkhampi passissati, mayaṁ panetarahi paṁsupisācakampi na passāmā"ti. assosi kho bhagavā dibbāya sotadhātuyā visuddhāya atikkantamānussikāya tesaṁ ubhinnaṁ mahānāgānaṁ imaṁ evarūpaṁ kathāsallāpaṁ.

5. atha kho bhagavā etamatthaṁ viditvā tāyaṁ velāyaṁ imaṁ udānaṁ udānesi:

"yassa [pts page 041] [\q  41/]   selūpamaṁ cittaṁ ṭhitaṁ nānūpakampati,
virattaṁ rajaniyesu kopaneyye na kuppati,
yassevaṁ bhāvitaṁ cittaṁ kuto taṁ dukkhamessatī"ti.

1, osāreyya, katthaci 2. apatāsi, machasaṁ.

[bjt page 208] [\x 208/]
4. 5.
nāgasuttaṁ

1. evaṁ me sutaṁ: ekaṁ samayaṁ bhagavā kosambiyaṁ viharati, ghositārāme. tena kho pana samayena bhagavā ākiṇṇo viharati bhikkhūhi bhikkhūnīhi upāsakehi upāsikāhi rājūhi rājamahāmattehi titthiyehi titthiyasāvakehi. ākiṇṇo dukkhaṁ. na phāsu viharati.

2. atha kho bhagavato etadahosi "ahaṁ kho etarahi ākiṇṇo viharāmi, bhikkhūhi bhikkhūnīhi upāsakehi upāsikāhi rājūhī rājamahāmattehi titthiyehi titthiyasāvakehi. ākiṇṇo dukkhaṁ, na phāsu viharāmi. yannūnāhaṁ eko gaṇamhā vupakaṭṭho vihareyyaṁ"ti.

3. atha kho bhagavā pubbanhasamayaṁ nivāsetvā pattacīvaramādāya kosambiyaṁ piṇḍāya pāvisi. kosambiyaṁ piṇḍāya caritvā pacchābhattaṁ piṇḍapātapaṭikkanto sāmaṁ senāsanaṁ saṁsāmetvā pattacīvaramādāya anāmantetvā upaṭṭhāke, anapaloketvā bhikkhusaṅghaṁ, eko adutiyo yena pārileyyakaṁ tena cārikaṁ pakkāmi. anupubbena cārikaṁ caramāno yena pārileyyakaṁ tadavasari. tatrasudaṁ bhagavā pārileyyake viharati, rakkhitavanasaṇḍe bhaddasālamūle.

4. aññataro'pi kho hatthināgo ākiṇṇo viharati, hatthihi hatthinīhi hatthikalabhehi hatthicchāpehi1 chinnaggāni ceva tiṇāni khādati. obhaggobhaggañcassa sākhābhaṅgaṁ khādanti. āvilāni ca pānīyāni pivati. ogāhā cassa uttiṇṇassa hatthiniyo kāyaṁ upanighaṁsantiyo gacchanti. ākiṇṇo dukkhaṁ, na phāsu viharati. atha kho tassa hatthināgassa etadahosi: "ahaṁ kho etarahi ākiṇṇo viharāmi, hatthihi hatthinīhi hatthikalabhehi hatthicchāpehi. 1 chinnaggāni ceva tiṇāni khādāmi. obhaggobhaggañca me sākhābhaṅgaṁ khādanti, avilāni ca pānīyāni pivāmi. ogāhā ca me uttiṇṇassa hatthiniyo kāyaṁ upanighaṁsantiyo gacchanti. ākiṇṇo dukkhaṁ, na phāsu viharāmi. yannūnāhaṁ eko gaṇamhā vūpakaṭṭho vihareyyaṁ"ti.

5. atha kho so hatthināgo yūthā apakkamma yena pārileyyakaṁ rakkhitavanasaṇḍo [pts page 042] [\q  42/]   bhaddasālamūlaṁ, yena bhagavā tenupasaṅkami. tatra sudaṁ2 so hatthināgo yasmiṁ padese bhagavā viharati, taṁ padesaṁ appaharitañca karoti, soṇḍāya bhagavato pānīyaṁ paribhojanīyañca upaṭṭhapeti3

1. hatthicchāpakehi, sī. 2. upasaṅkamitvā, tatrasudaṁ, syā. 3. upaṭṭhapeti, machasaṁ.
[bjt page 210] [\x 210/]

6. atha kho bhagavato rahogatassa patisallīnassa evaṁ cetaso parivitakko udapādī: "ahaṁ kho pubbe ākiṇṇo vihāsiṁ, bhikkhūhi bhikkhunīhi upāsakehi upāsikāhī rājūhi rājamahāmattehi titthiyehi titthiyasāvakehi. ākiṇṇo dukkhaṁ, na phāsu vihāsiṁ. so'mbhi etarahi anākiṇṇo viharāmi, bhikkhūhi bhikkhūnīhi upāsakehi upāsikāhi rājūhi rājamahāmattehi titthiyehi titthiyasāvakehi. anākiṇṇo sukhaṁ phāsu viharāmī"ti.

7. tassapi kho hatthināgassa evaṁ cetaso parivitakko udapādi: ahaṁ kho pubbe ākiṇṇo vihāsiṁ, hatthihi hatthinīhi hatthikalabhehi hatthicchāpehi. chinnaggāni ceva tiṇāni khādiṁ. obhaggobhaggañca me sākhābhaṅgaṁ khādiṁsu. āvilāni ca pānīyāni pivāsiṁ, ogāhā ca me uttiṇṇassa hatthiniyo kāyaṁ upanighaṁsantiyo agamaṁsu. ākiṇṇo dukkhaṁ na phāsu vihāsiṁ. so'mhi etarahi anākiṇṇo viharāmi, hatthīhi hatthinīhi hatthikalabhehi hatthicchāpehi. acchinnaggāni ceva tiṇāni khādāmi. obhaggobhaggañca me sākhābhaṅgaṁ na khādanti. anāvilāni ca pānīyāni pivāmi. ogāhā ca me uttiṇṇassa hatthiniyo na kāyaṁ upanighaṁsantiyo gacchanti. anākiṇṇo sukhaṁ phāsu viharāmī"ti.

8. atha kho bhagavā attano ca pavivekaṁ viditvā tassa ca hatthināgassa cetasā cetoparivitakkamaññāya tāyaṁ velāyaṁ imaṁ udānaṁ udānesi:

"etaṁ nāgassa nāgena īsādantassa hatthino,
sameti cittaṁ cittena yadeko ramate1 vane"ti.

4. 6.
piṇḍolasuttaṁ

1. evaṁ me sutaṁ: ekaṁ samayaṁ bhagavā sāvatthiyaṁ viharati, jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. tena kho pana samayena āyasmā piṇḍolabhāradvājo bhagavato avidūre nisinno hoti, pallaṅkaṁ ābhujitvā ujuṁ kāyaṁ paṇidhāya, āraññiko2. piṇḍapātiko, paṁsukūliko, tecīvariko, appiccho, santuṭṭho, pavivitto, asaṁsaṭṭho, āraddhaviriyo, dhūtavādo adhicittamanuyutto.

2. addasā kho bhagavā āyasmantaṁ piṇḍolabhāradvājaṁ [pts page 043] [\q  43/]   avidūre nisinnaṁ pallaṅkaṁ ābhujitvā ujuṁ kāyaṁ paṇīdhāya, āraññikaṁ, piṇḍapātikaṁ, paṁsukulikaṁ, tecīvarikaṁ, appicchaṁ, santuṭṭhaṁ, pavivittaṁ, asaṁsaṭṭhaṁ, āraddhaviriyaṁ, dhutavādaṁ adhicittamanuyuttaṁ.

3. atha kho bhagavā etamatthaṁ viditvā tāyaṁ velāyaṁ imaṁ udānaṁ udānesi:

1. ramatī, sabbattha. 2. āraññako, sī.

[bjt page 212] [\x 212/]
"anūpavādo anūpaghāto pātimokkhe ca saṁvaro,
mattaññutā ca bhattasmiṁ pantañca1 sayanāsanaṁ,
adhicitte ca āyogo etaṁ buddhānasāsanaṁ"ti.
4. 7.
sāriputta suttaṁ

1. evaṁ me sutaṁ: ekaṁ samayaṁ bhagavā sāvatthiyaṁ viharati, jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. tena kho pana samayena āyasmā sāriputto bhagavato avidūre nisinno hoti, pallaṅkaṁ ābhūjitvā ujuṁ kāyaṁ paṇidhāya, appicco, santuṭṭho, pavivitto, asaṁsaṭṭho, āraddhaviriyo, adhicittamanuyutto. addasā kho bhagavā āyasmantaṁ sāriputtaṁ avidūre nisinnaṁ pallaṅkaṁ ābhujitvā ujuṁ kāyaṁ paṇidhāya appicchaṁ santuṭṭhaṁ pavivittaṁ asaṁsaṭṭhaṁ āraddhaviriyaṁ adhicittamanuyuttaṁ.
2. atha kho bhagavā etamatthaṁ viditvā tāyaṁ velāyaṁ imaṁ udānaṁ udānesi:

"adhicetaso appamajjato munino monapathesu sikkhato,
sokā na bhavanti tādino upasantassa sadā satīmato"ti.

4, 8.
sundarīsūttaṁ.

1. evaṁ me sutaṁ: ekaṁ samayaṁ bhagavā sāvatthiyaṁ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. tena kho pana samayena bhagavā sakkato hoti garukato mānito pūjito apacito, lābhī cīvara piṇḍapāta senāsana gilānapaccaya bhesajja parikkhārānaṁ. bhikkhusaṅghopi sakkato hoti garukato mānito pūjito apacito. lābhī cīvara piṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajja parikkhārānaṁ. aññatitthiyā pana paribbājakā asakkatā honti agarukatā amānitā apūjitā anapacitā. na lābhino cīvara piṇḍapāta senāsanagilānapaccaya bhesajja parikkhārānaṁ.

2. atha kho te aññatitthiyā paribbājakā bhagavato sakkāraṁ asahamānā bhikkhusaṅghassaca. yena sundarī paribbājikā tenupasaṅkamiṁsu, upasaṅkamitvā sundariṁ [pts page 044] [\q  44/]   paribbājikaṁ etadavocuṁ: "ussahasi bhagini, ñātīnaṁ atthaṁ kātuṁ?"ti. "kyāhaṁ ayyā, karomi, kiṁ mayā na sakkā kātuṁ? 2 jīvitampi me pariccattaṁ ñātīnaṁ atthāyā"ti.

1. patthañca. sī. 2. kiṁ mayā sakkā kātuṁ, sī. syā.

[bjt page 214] [\x 214/]

3. "tena hi bhagini, abhikkhaṇaṁ jetavanaṁ gacchāhī"ti. "evamayyā"ti kho sundarī paribbājikā tesaṁ aññatitthiyānaṁ paribbājakānaṁ paṭissutvā abhikkhaṇaṁ jetavanaṁ agamāsi. yadā te aññiṁsu" aññatitthiyā paribbājakā "vodiṭṭhā1 kho sundarī paribbājikā bahujanena abhikkhaṇaṁ jetavanaṁ gacchatī"ti2. atha naṁ jīvitā voropetvā tattheva jetavanassa parikhākūpe nikhaṇitvā3 yena rājā pasenadi kosalo tenupasaṅkamiṁsu, upasaṅkamitvā rājānaṁ panediṁ kosalaṁ etadavocuṁ: " yā sā mahārāja, sundarī paribbājikā, sā no nadissatī"ti. "kattha pana tumhe āsaṅkathā"ti. "jetavane mahārājā"ti. "tena hi jetavanaṁ vicinathā"ti.

4. atha kho te aññatitthiyā paribbājakā jetavanaṁ vicinitvā yathā nikhaṇitaṁ parikhākūpā5 uddharitvā mañcakaṁ āropetvā sāvatthiṁ pavesetvā rathiyā rathiyaṁ siṅghāṭakena siṅghāṭakaṁ upasaṅkamitvā manusse ujjhāpesuṁ:

"passathayyā, samaṇānaṁ sakyaputtiyānaṁ kammaṁ, alajjino ime samaṇā sakyaputtiyā dussīlā pāpadhammā musāvādino abrahmacārino. ime hi nāma dhammacārino samacārino brahmacārino saccavādīno sīlavanto kalyāṇadhammā paṭijānissanti. natthi imesaṁ sāmaññaṁ. natthi imesaṁ brahmaññaṁ. naṭṭhaṁ imesaṁ sāmaññaṁ. naṭṭhaṁ imesaṁ brahmaññaṁ. kuto imesaṁ sāmaññaṁ? kuto imesaṁ brahmaññaṁ? apagatā ime sāmaññā. apagatā ime buhmaññā. kathaṁ hi nāma puriso purisakiccaṁ karitvā itthiṁ jīvitā voropessatī"ti.

5. te na kho pana samayena sāvatthiyaṁ manussā bhikkhū disvā asabbhāhi pharusāhi6 vācāhi akkosanti, parihāsanti, rosenti 4 vihesenti: "alajjino ime samaṇā sakyaputtiyā dussīlā pāpadhammā musāvādino abrahmacārino, ime hi nāma dhammacārino samacārino brahmacārino saccavādino sīlavanto kalyāṇadhammā paṭijānissanti. natthi imesaṁ sāmaññaṁ, natthi imesaṁ brahmaññaṁ, naṭṭhaṁ imesaṁ sāmaññaṁ, naṭṭhaṁ imesaṁ brahmaññaṁ. kuto imesaṁ sāmaññaṁ? kuto imesaṁ brahmaññaṁ? apagatā ime sāmaññā apagatā ime buhmaññā. kathaṁ hi nāma puriso purisakiccaṁ karitvā itthiṁ jīvitā voropessatī?"ti.

1. te diṭṭhā, sī. 2. āgacchatīti, sī 3. parikhākupe nikkhipitvā, machasaṁ 4. rosanti, machasaṁ.

[bjt page 216] [\x 216/]

6. atha kho sambahulā bhikkhū pubbanhasamayaṁ nivāsetvā pattacīvaramādāya sāvatthiṁ piṇḍāya pavisiṁsu. sāvatthiyaṁ [pts page 045] [\q  45/]   piṇḍāya caritvā pacchābhattaṁ piṇḍapātapaṭikkantā yena bhagavā tenupasaṅkamiṁsu. usaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdiṁsu. ekamantaṁ nisinnā kho te bhikkhū bhagavantaṁ etadavocuṁ: "etarahi bhante, sāvatthiyaṁ manussā bhikkhu disvā asabbhāhi pharusāhi vācāhi akkosanti, paribhāsanti rosenti vihesenti. ' alajjino ime samaṇā sakyaputtiyā dussīlā pāpadhammā musāvādino abrahmacārino, ime hi nāma dhammacārino samacārino brahmacārino saccavādino sīlavanto kalyāṇadhammā paṭijānissanti. natthi imesaṁ sāmaññaṁ. natthi imesaṁ brahmaññaṁ. naṭṭhaṁ imesaṁ sāmaññaṁ. naṭṭhaṁ imesaṁ brahmaññaṁ. kuto imesaṁ sāmaññaṁ? kuto imesaṁ buhmaññaṁ? apagatā ime sāmaññā. apagatā ime brahmaññā. kathaṁ hi nāma puriso purisakiccaṁ karitvā itthiṁ jīvitā voropessati?"ti.

7. neso bhikkhave saddo ciraṁ bhavissati. sattāhameva1 bhavissati. sattāhassa accayena antaradhāyissati. tena hi bhikkhave ye manussā bhikkhū disvā asabbhāhi pharusāhi vācāhi akkosanti, rosenti, vihesenti. te tumbhe imāya gāthāya paṭicodetha:

"abhūtavādī nirayaṁ upeti
yo cāpi katvā na karomi cāha, 2
ubho'pi te pecca samā bhavanti
nihīnakammā manujā paratthā'ti

8. atha kho te bhikkhū bhagavato santike imaṁ gāthaṁ pariyāpuṇitvā ye manussā bhikkhū disvā asabbhāgi pharusāhi vācāhi akkosanti paribhāsanti rosenti, vihesenti. te manusse imāya gāthāya paṭicodenti:

"abhūtavādī nirayaṁ upeti
yo cāpi katvā na karomi cāha, 2
ubho pi te pecca samā bhavanti
nihīnakammā manujā paratthā"ti.

9. manussānaṁ etadahosi: " akārakā ime samaṇā sakyaputtiyā, nayimehi kataṁ, sapanti ime samaṇā sakyaputtiyā"ti. neva so saddo ciraṁ ahosi. sattāhameva ahosi, sattāhassa accayena antaradhāyi. atha kho sambahulā bhikkhu yena bhagavā tenupasaṅkamiṁsu, upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdiṁsu, ekamantaṁ nisinnā kho te bhikkhū bhagavantaṁ etadavocuṁ: " acchariyaṁ bhante! abbhūtaṁ bhante! yāva subhāsitañcidaṁ bhante, bhagavatā 'neso bhikkhave saddo ciraṁ bhavissati, sattāhameva bhavissati, sattāhassa accayena antaradhāyissatī'ti. antarahito so bhante saddo"ti.

1. sattāhameva so saddo, sī. 2. na karomīti cāha, sī.

[bjt page 218] [\x 218/]

10. atha kho bhagavā etamatthaṁ viditvā tāyaṁ velāyaṁ imaṁ udānaṁ udānesi:

"tudanti vācāya janā asaññatā
sarehi1 saṅgāmagataṁ'va kuñjaraṁ,
sutvāna vākyaṁ pharusaṁ udīritaṁ
adhivāsaye bhikkhu aduṭṭhacitto"ti.

4. 9.
upasenasuttaṁ.

1. evaṁ me sutaṁ: ekaṁ samayaṁ bhagavā rājagahe viharati, veḷuvane kalandakanivāpe. atha kho āyasmato upasenassa [pts page 046] [\q  46/]   vaṅgantaputtassa rahogatassa patisallīnassa evaṁ cetaso parivitakko udapādi: " lābhā vata me, suladdhaṁ vata me, satthā ca me bhagavā arahaṁ sammāsambuddho. svākkhāte camhi dhammavinaye agārasmā anagāriyaṁ pabbajito. sabrahmacārino2 ca me sīlavanto kalyāṇadhammā. sīlesu ca'mhi paripūrakārī, samāhito ca'mhi ekaggacitto. arahā ca'mhi khīṇāsavo, mahiddhiko ca'mhi mahānubhāvo. bhaddakaṁ me jīvitaṁ bhaddakaṁ maraṇaṁ"ti.

2. atha kho bhagavā āyasmato upasenassa vaṅgantaputtassa cetasā cetoparivitakkamaññāya tāyaṁ velāyaṁ imaṁ udānaṁ udānesi:

" yaṁ jīvitaṁ na tapati maraṇante na socati,
sa ce diṭṭhapado dhīro sokamajjhe na socati. ucchinnabhavataṇhassa santacittassa bhikkhuno,
vikkhīṇo jātisaṁsāro natthi tassa punabbhavo"ti.

4. 10.
sāriputtasuttaṁ.

1. evaṁ me sutaṁ: ekaṁ samayaṁ bhagavā sāvatthiyaṁ viharati, jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. tena kho pana samayena āyasmā sāriputto bhagavato avidūre nisinno hoti, pallaṅkaṁ ābhujitvā ujuṁ kāyaṁ paṇidhāya attano upasamaṁ paccavekkhamāno. addasā kho bhagavā āyasmantaṁ sāriputtaṁ avidūre nisinnaṁ pallaṅkaṁ ābhujitvā ujuṁ kāyaṁ paṇidhāya attano upasamaṁ paccavekkhamānaṁ.

2. atha kho bhagavā etamatthaṁ viditvā tāyaṁ velāyaṁ imaṁ udānaṁ udānesi:

1. parehi, si. 2. sabrahmacāriyo. mudditapāḷi, sabrahmacārayo, mudditaṭṭhakathā.

[bjt page 220] [\x 220/]

"upasantasantacittassa netticchinnassa bhikkhuno,
vikkhīṇo jātisaṁsāro mutto so mārabandhanā"ti.

meghiyavaggo catuttho.

tassuddānaṁ:

meghiyaṁ1 uddhataṁ2 gopālaṁ3 juṇhaṁ 4 nāgena pañcamaṁ
piṇḍolo sāriputto ca sundarī bhavati aṭṭhamaṁ,
upaseno vaṅgantaputto sāriputto ca te dasāti.

soṇavaggo5 pañcamo

5. 1.
rājasuttaṁ.

[pts page 047  [\q  47/]  1.] evaṁ me sutaṁ: ekaṁ samayaṁ bhagavā sāvatthiyaṁ viharati, jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. tena kho pana samayena rājā pasenadī kosalo mallikāya deviyā saddhiṁ uparipāsādavaragato hoti. atha kho rājā pasenadī kosalo mallikaṁ deviṁ etadavoca: " atthi nu kho te mallike, kocañño attanā piyataro?"ti.

"natthi kho me mahārāja, kocañño attanā piyataro"ti.
"tuyhaṁ pana mahārāja, atthañño koci attanā piyataro?"ti.
mayhampi kho mallike, natthañño koci attanā piyataro"ti.

2. atha kho rājā pasenadī kosalo pāsādā orohitvā yena bhagavā tenupasaṅkami. upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdi. ekamantaṁ nisinno kho rājā pasenadī kosalo bhagavantaṁ etadavoca:

"idhāhaṁ bhante, mallikāya deviyā saddhiṁ uparipāsādavaragato mallikādeviṁ etadavocaṁ: "atthi nu kho te mallike, kocañño attanā piyataro?"ti. evaṁvutte mallikādevi maṁ etadavoca. " natthi kho me mahārāja, kocañño attanā piyataro"ti. evaṁ vutte ahaṁ bhante, mallikaṁ deviṁ etadavocaṁ: 'mayhaṁpi kho mallike, natthañño koci attanā piyataro"ti.

3. atha kho bhagavā etamatthaṁ viditvā tāyaṁ velāyaṁ imaṁ udānaṁ udānesi:

1. meghiyo, si 2. uddhatā, sī 3. gopālo, sī. 4.juṇhā, sī 5. soṇattherassa, sī.

[bjt page 222] [\x 222/]

"sabbā disā anuparigamma cetasā
nevajjhagā piyataramattanā kvaci.
evaṁ piyo puthu attā paresaṁ
tasmā na hiṁse paramattakāmo"ti.
5. 2.
appāyukasuttaṁ.

1. evaṁ me sutaṁ: ekaṁ samayaṁ bhagavā sāvatthiyaṁ viharati, jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. atha kho āyasmā ānando [pts page 048] [\q  48/]   sāyanhasamayaṁ patisallānā vuṭṭhito yena bhagavā tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdi. ekamantaṁ nisinno kho āyasmā ānando bhagavantaṁ etadavoca: "acchariyaṁ! bhante, abbhutaṁ! bhante, yāva appāyukā hi bhante, bhagavato mātā ahosi. sattāhajāte bhagavati bhagavato mātā kālamakāsi. tusitaṁ kāyaṁ upapajji"ti. 1 "evametaṁ ānanda, appāyukā hi ānanda, bodhisattamātaro honti,
sattāhajātesu bodhisattesu bodhisattamātaro kālaṁ karonti, tusitaṁ kāyaṁ upapajjantī"ti.

2. atha kho bhagavā etamatthaṁ viditvā tāyaṁ velāyaṁ imaṁ udānaṁ udānesi:

"ye keci bhūtā bhavissanti
ye vāpi sabbe gamissanti pahāya dehaṁ.
taṁ sabbaṁ jāniṁ kusalo viditvā
ātāpiyo brahmacariyaṁ careyyā"ti.

5. 3.
suppabuddhakuṭṭhisuttaṁ.

1. evaṁ me sutaṁ: ekaṁ samayaṁ bhagavā rājagahe viharati veḷuvane kalandakanivāpe. tena kho pana samayena rājagahe suppabuddho nāma kuṭṭhi ahosi, manussadaḷiddo manussakapaṇo manussavarāko.

2. tena kho pana samayena bhagavā mahatiyā parisāya parivuto dhammaṁ desento nisinno hoti. addasā kho suppabuddho kuṭṭhi taṁ mahājanakāyaṁ dūratova sannipatitaṁ. disvānassa etadahosi: " nissaṁsayaṁ kho ettha kiñci khādanīyaṁ vā bhojanīyaṁ vā bhājiyissati. yannūnāhaṁ yena so mahājanakāyo tenupasaṅkameyyaṁ. appevanāmettha kiñci khādanīyaṁ vā bhojanīyaṁ vā labheyyanti".

1. upapajjatī. sī.

[bjt page 224] [\x 224/]

3. atha kho suppabuddho kuṭṭhi yena so mahājanakāyo tenupasaṅkami. addasā kho suppabuddho kuṭṭhi bhagavantaṁ mahatiyā parisāya parivutaṁ dhammaṁ desentaṁ nisinnaṁ. disvānassa etadahosi: "na kho ettha kiñci khādanīyaṁ vā bhojanīyaṁ vā bhājiyati, samaṇo ayaṁ gotamo parisatiṁ dhammaṁ deseti. yannūnāhampi dhammaṁ suṇeyyanti. tattheva ekamantaṁ nisīdi. "ahampi dhammaṁ sossāmī"ti. atha kho bhagavā sabbāvantaṁ parisaṁ [pts page 048] [\q  48/]   cetasā cetoparicca manasākāsi 'ko nu kho idha bhabbo dhammaṁ viññātuṁ?"ti.

4. addasā kho bhagavā suppabuddhaṁ kuṭṭhiṁ tassaṁ parisāyaṁ nisinnaṁ, disvānassa etadahosi: " ayaṁ kho idha bhabbo dhammaṁ viññātuṁ"ti. suppabuddhaṁ kuṭṭhiṁ ārabbha ānupubbīkathaṁ1 kathesi. seyyathidaṁ? dānakathaṁ, sīlakathaṁ, saggakathaṁ, kāmānaṁ ādīnavaṁ okāraṁ saṅkilesaṁ, nekkhamme ca2 ānisaṁsaṁ pakāsesi. yadā bhagavā aññāsi, suppabuddhaṁ kuṭṭhiṁ kallacittaṁ muducittaṁ vinīvaraṇacittaṁ udaggacittaṁ pasannacittaṁ. atha yā buddhānaṁ sāmukkaṁsikā dhammadesanā taṁ pakāsesi, dukkhaṁ samudayaṁ nirodhaṁ maggaṁ. seyyathāpi nāma suddhaṁ vatthaṁ apagatakālakaṁ sammadeva rajanaṁ patigaṇheyya. evameva suppabuddhassa kuṭṭhissa tasmiṁ yeva āsane virajaṁ vītamalaṁ dhammacakkhuṁ udapādi: 'yaṁ kiñci samudayadhammaṁ, sabbaṁ taṁ nirodhadhammanti. '

5. atha kho suppabuddho kuṭṭhi diṭṭhadhammo pattadhammo viditadhammo pariyogāḷhadhammo tiṇṇavicikiccho vigatakathaṁkatho vesārajjappatto aparappaccayo satthusāsane, uṭṭhāyāsanā yena bhagavā tenupasaṅkami. upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdi. ekamantaṁ nisinno kho suppabuddho kuṭṭhi bhagavantaṁ etadavoca: "abhikkantaṁ bhante, abhikkantaṁ bhante, seyyathāpi bhante, nikkujjitaṁ vā ukkujjeyya, paṭicchannaṁ vā vivareyya, mūḷhassa vā maggaṁ ācikkheyya, andhakāre vā telapajjotaṁ dhāreyya cakkhumanto rūpāni dakkhintī"ti. evameva bhagavatā anekapariyāyena dhamme pakāsito. esāhaṁ bhante bhagavantaṁ saraṇaṁ gacchāmi, dhammañcabhikkhusaṅghañca. upāsakaṁ maṁ bhagavā dhāretu, ajjatagge pāṇupetaṁ saraṇaṁ gata"nti.

6. atha kho suppabuddho kuṭṭhi bhagavatā dhammiyā kathāya sandassito, samādapito, samuttejito, sampahaṁsito, bhagavato bhāsitaṁ abhinanditvā anumoditvā uṭṭhāyāsanā bhagavantaṁ abhivādetvā padakkhiṇaṁ katvā pakkāmi.

1. anupubbīkathaṁ, si. katthaci.

[bjt page 226] [\x 226/]

atha kho suppabuddhaṁ kuṭṭhiṁ acirapakkantaṁ1 gāvī taruṇavacchā adhipātetvā jīvitā voropesi.

7. atha kho sambahulā bhikkhū [pts page 050] [\q  50/]   yena bhagavā tenupasaṅkamiṁsu. upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdiṁsu. ekamantaṁ nisinnā kho te bhikkhū bhagavantaṁ etadavocuṁ: "yo so bhante, suppabuddho nāma kuṭṭhi bhagavatā dhammiyā kathāya sandassito, samādapito, samuttejito, sampahaṁsito, so kālakato. tassa kā gati, ko abhisamparāyo"ti?

8. "paṇḍito bhikkhave, suppabuddho kuṭṭhi, paccapādi dhammassānudhammaṁ, na ca maṁ dhammādhikaraṇaṁ vihesesi. suppabuddho bhikkhave, kuṭṭhi tiṇṇaṁ saṁyojanānaṁ parikkhayā sotāpanno avinipātadhammo niyato sambodhiparāyano"ti.

9. evaṁ vutte aññataro bhikkhū bhagavantaṁ etadavoca: "ko nu kho bhante, hetu, ko paccayo yena suppabuddho kuṭṭhi ahosi, manussadaḷiddo manussakapaṇo manussavarāko?"ti.

10. "bhūtapubbaṁ bhikkhave suppabuddho kuṭṭhi imasmiṁ yeva rājagahe seṭṭhiputto ahosi. so uyyānabhūmiṁ niyyanto addasa tagarasikhiṁ paccekabuddhaṁ nagaraṁ piṇḍāya pavisantaṁ, disvānassa etadahosi: "kvāyaṁ kuṭṭhi kuṭṭhicīvarena hi vicaratī"ti, niṭṭhuhitvā apasabyato2 karitvā pakkāmi. so tassa kammassa vipākena bahūni vassāni bahūni vassasatāni bahūni vassasahassāni bahūni vassasatasahassāni niraye paccittha. tasseva kammassa vipākāvasesena imasmiṁ yeva rājagahe kuṭṭhi ahosi, manussadaḷiddo manussakapaṇo manussavarāko. so tathāgatappaveditaṁ dhammavinayaṁ āgamma saddhaṁ samādiyi, sīlaṁ samādiyi, sutaṁ samādiyi, cāgaṁ samādiyi, paññaṁ samādiyi. so tathāgatappaveditaṁ dhammavinayaṁ āgamma saddhaṁ samādiyi, sīlaṁ samādiyi, sutaṁ samādiyi, cāgaṁ samādiyi, paññaṁ samidiyi. so tathāgatappaveditaṁ dhammavinayaṁ āgamma saddhaṁ samādiyitvā sīlaṁ samādiyitvā sutaṁ samādiyitvā cāgaṁ samādiyitvā paññaṁ samādiyitvā kāyassa bhedā paraṁ maraṇā sugatiṁ saggaṁ lokaṁ upapanno devānaṁ tāvatiṁsānaṁ sahabyataṁ. so tattha aññe deve atirocati vaṇṇena ceva yasasā cāti.

11. atha kho bhagavā etamatthaṁ viditvā tāyaṁ velāyaṁ imaṁ udānaṁ udānesi:

"cakkhumā visamāniva vijjamāne parakkame,

paṇḍito jīvalokasmiṁ pāpāni parivajjaye"ti.

1. atha kho suppabuddhaṁ acirapakkantaṁ, sī. 2. apasabyāmato, syā. apasāda, dhammapadaṭṭha kathā - apasahavyataṁ = ivetaṭa nisise?.

[bjt page 228] [\x 228/]
5. 4.
kumārakasuttaṁ.

1. evaṁ [pts page 051] [\q  51/]   me sutaṁ: ekaṁ samayaṁ bhagavā sāvatthiyaṁ viharati, jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. tena kho pana samayena sambahulā kumārakā antarā ca sāvatthiṁ antarā ca jetavanaṁ macchake bādhenti. atha kho bhagavā pubbanhasamayaṁ nivāsetvā pattacīvaramādāya sāvatthiṁ piṇḍāya pāvisi. addasā kho bhagavā te sambahule kumārake antarā ca sāvatthiṁ antarā ca jetavanaṁ macchake bādhente. disvāna yena te kumārakā tenupasaṅkami. upasaṅkamitvā te kumārake etadavoca: " bhāyatha tumhe1 kumārakā, dukkhassa? appiyaṁ vo dukkhaṁ?"ti. "evaṁ bhante, bhāyāma mayaṁ2 dukkhassa, appiyaṁ no dukkhaṁ"ti.

2. atha kho bhagavā etamatthaṁ viditvā tāyaṁ velāyaṁ imaṁ udānaṁ udānesi:
" sace bhāyatha dukkhassa sace vo dukkhamappiyaṁ,
mā'kattha pāpakaṁ kammaṁ āvi vā yadi vā raho.

sace ca pāpakaṁ kammaṁ karissatha karotha vā,
na vo dukkhā pamuttyatthi upecca pi palāyataṁ"ti.
5. 5.
uposathasuttaṁ

1. evaṁ me sutaṁ: ekaṁ samayaṁ bhagavā sāvatthiyaṁ viharati, pubbārāme migāramātupāsāde. tena kho pana samayena bhagavā tadahuposathe bhikkhusaṅghaparivuto nisinno hoti. atha kho āyasmā ānando abhikkantāya rattiyā nikkhante paṭhame yāme uṭṭhāyāsanā ekaṁsaṁ cīvaraṁ katvā yena bhagavā tenañjaliṁ paṇāmetvā bhagavantaṁ etadavoca: "abhikkantā bhante, ratti. nikkhanto paṭhamo yāmo. cīranisinno bhikkhūsaṅgho. uddisatu bhante, bhagavā bhikkhūnaṁ pātimokkhaṁ"ti. evaṁ vutte bhagavā tuṇhī ahosi. dutiyampi kho āyasmā ānando abhikkantāya rattiyā nikkhante majjhime yāme uṭṭhāyāsanā ekaṁsaṁ cīvaraṁ katvā yena bhagavā tenañjaliṁ paṇāmetvā bhagavantaṁ etadavoca: "abhikkantā bhante ratti. nikkhanto majjhimo yāmo. ciranisinno bhikkhusaṅgho. uddisatu bhante, bhagavā bhikkhūnaṁ pātimokkhaṁ"ti. dutiyampi kho bhagavā tuṇhī [pts page 052] [\q  52/]   ahosi. tatiyampi kho āyasmā anando abhikkantāya rattiyā nikkhante pacchime yāme uddhaṭe aruṇe nandimukhiyā rattiyā uṭṭhāyāsanā ekaṁsaṁ cīvaraṁ katvā yena bhagavā tenañjaliṁ paṇāmetvā bhagavantaṁ etadavoca: "abhikkantā bhante ratti. nikkhanto pacchimo yāmo. uddhaṭo aruṇo, nandimukhī ratti. ciranisinno bhikkhusaṅgho. uddisatu bhante, bhagavā bhikkhūnaṁ pātimokkhaṁ"ti. 'aparisuddhā ānanda parisā'ti.

1. vo tumhe, katthaci. 2 mayaṁ bhante, katthaci.

[bjt page 230] [\x 230/]

2. atha kho āyasmato mahāmoggallānassa etadahosi: "kaṁ nu kho bhagavā puggalaṁ sandhāya evamāha 'aparisuddhā ānanda, parisā'ti. atha kho āyasmā mahāmoggallāno sabbāvantaṁ bhikkhūsaṅghaṁ cetasā ceto paricca manasākāsi. addasā kho āyasmā mahāmoggallāno taṁ puggalaṁ dussīlaṁ pāpadhammaṁ asucisaṅkassarasamācāraṁ paṭicchannakammantaṁ assamaṇaṁ samaṇapaṭiññaṁ abrahmacāriṁ brahmacārīpaṭiññaṁ antopūtiṁ avassutaṁ kasambujātaṁ majjhe bhikkhusaṅghassa nisinnaṁ. disvāna uṭṭhāyāsanā yena so puggalo tenupasaṅkami. upasaṅkamitvā taṁ puggalaṁ etadavoca: 'uṭṭhehāvuso, diṭṭhosi bhagavatā, natthi te bhikkhūhi saddhiṁ saṁvāso'ti. atha kho so puggalo tuṇhī ahosi. dutiyampi kho āyasmā mahāmoggallāno taṁ puggalaṁ etadavoca: 'uṭṭhehāvuso, diṭṭhosi bhagavatā. natthi te bhikkhūhi saddhiṁ saṁvāso'ti. dutiyampi kho so puggalo tuṇhī ahosi. tatiyampi kho āyasmā mahāmoggallāno taṁ puggalaṁ etadavoca: "uṭṭhehāvuso, diṭṭhosi bhagavatā. natthi te bhikkhūhi saddhiṁ saṁvāso'ti. tatiyampi kho so puggalo tuṇhī ahosi.

3. atha kho āyasmā mahāmoggallāno taṁ puggalaṁ bāhāyaṁ gahetvā bahidvārakoṭṭhakā nikkhāmetvā sūcighaṭhikaṁ datvā yena bhagavā tenupasaṅkami. upasaṅkamitvā bhagavantaṁ etadavoca: "nikkhāmito bhante, so puggalo mayā. parisuddhā parisā. uddisatu bhante. bhagavā bhikkhūnaṁ pātimokkhaṁ"ti. "acchariyaṁ moggallāna, abbhutaṁ moggallāna, yāva bāhā gahaṇāpi nāma so moghapuriso āgamessatī"ti.

4. atha kho bhagavā [pts page 053] [\q  53/]   bhikkhū āmantesi: "na dānāhaṁ bhikkhave, itoparaṁ uposathaṁ karissāmi pātimokkhaṁ uddisissāmi. tumheva dāni bhikkhave itoparaṁ uposathaṁ kareyyātha, pātimokkhaṁ uddiseyyātha. aṭṭhānametaṁ bhikkhave anavakāso, yaṁ tathāgato aparisuddhāya parisāya uposathaṁ kareyya, pātimokkhaṁ uddiseyya. "

5. aṭṭhime bhikkhave, mahāsamudde acchariyā abbhutā dhammā, ye disvā disvā asurāmahāsamudde abhiramanti. katame aṭṭha1

(1) mahāsamuddo bhikkhave, anupubbaninno, anupubbapoṇo, anupubbapabbhāro, nāyatakeneva papāto. yaṁ bhikkhave mahāsamuddo anupubbaninno, anupubbapoṇo, anupubbapabbhāro, nāyatakeneva papāto. ayaṁ bhikkhave, mahāsamudde paṭhamo acchariyo abbhuto dhammo, yaṁ disvā disvā asurā mahāsamudde abhiramanti.

(2.) punacaparaṁ bhikkhave, mahāsamuddo ṭhitadhammo velaṁ nātivattati. yaṁ bhikkhave, mahāsamuddo ṭhitadhammo velaṁ nātivattati. ayampi bhikkhave mahāsamudde dutiyo acchariyo abbhūto dhammo, yaṁ disvā disvā asurā mahāsamudde abhiramanti.

1. nadānābhaṁ bhikkhave ajjatagge uposathaṁ karissāmi pātimokkhaṁ uddisissāmīti, aṭṭhaṅguttare pahārādasuttaṁ".
[bjt page 232] [\x 232/]

(3. ) puna ca paraṁ bhikkhave, mahāsamuddo na matena kuṇapena saṁvasati. yaṁ hoti mahāsamudde mataṁ kuṇapaṁ. taṁ kippaññeva tīraṁ vāheti, 1 thalaṁ ussādeti2. yaṁ bhikkhave mahāsamuddo na matena kuṇapena saṁvasati, yaṁ hoti mahāsamudde mataṁ kuṇapaṁ, taṁ khippaññeva tīraṁ vāheti, thalaṁ ussādeti. ayampi bhikkhave, mahāsamudde tatiyo acchariyo abbhuto dhammo, yaṁ disvā disvā asurā mahāsamudde abhiramanti.

(4. ) puna caparaṁ bhikkhave, yā kāci mahānadiyo, seyyathīdaṁ: gaṅgā, yamunā, aciravatī, sarabhu, mahī. tā mahāsamuddaṁ patvā jahanti purimāni nāmagottāni, mahāsamuddotveva saṅkhaṁ gacchantī. yaṁ bhikkhave. yā kāci mahānadiyo, seyyathīdaṁ: gaṅgā, yamunā, aciravatī, sarabhū, mahī. tā mahāsamuddaṁ patvā jahanti purimāni nāmagottāni, mahāsamuddotveva saṅkhaṁ gacchanti. ayampi bhikkhave mahāsamudde catuttho acchariyo abbhuto dhammo, yaṁ disvā disvā asurā mahāsamudde abhiramanti.
(5. ) puna ca paraṁ bhikkhave, yā ca loke savantiyo mahāsamuddaṁ appenti, yāca antaḷikkhā dhārā papatanti, na tena mahāsamuddassa ūnattaṁ vā pūrattaṁ vā paññāyati. yaṁ bhikkhave, [pts page 054] [\q  54/]   yā ca loke savantiyo mahāsamuddaṁ appenti, yā ca antaḷikkhā dhārā papatanti, na tena mahāsamuddassa ūnattaṁ vā pūrattaṁ vā paññāyati. ayampi bhikkhave, mahāsamudde pañcamo acchariyo abbhūtadhammo, 3 yaṁ disvā disvā asurā mahāsamudde abhiramanti.

(6. ) puna ca paraṁ bhikkhave, mahāsamuddo ekaraso loṇaraso. yaṁ bhikkhave, mahāsamuddo ekaraso loṇaraso, ayampi bhikkhave, mahāsamudde chaṭṭho acchariyo abbhūtadhammo, yaṁ disvā disvā asurā mahāsamudde abhiramanti

(7. ) punaca paraṁ bhikkhave mahāsamuddo bahūratano, anekaratano. tatiramāni ratanāni. seyyathīdaṁ: muttā, maṇi, veḷuriyo, saṅkho, sīlā, pavāḷaṁ, rajataṁ, jātarūpaṁ, lohitaṅko, masāragallaṁ. yaṁ bhikkhave mahāsamuddo bahuratano anekaratano, tatiramāni ratanāni. seyyathīdaṁ: muttā, maṇi, veḷuriyo, saṅkho, silā, pavāḷaṁ, rajataṁ, jātarūpaṁ, lohitaṅko, masāragallaṁ. ayampi bhikkhave mahāsamudde sattamo acchariyo abbhutadhammo, yaṁ disvā disvā asurā mahāsamudde abhiramanti.

1. pāpeti, kesu ci 2. ussāretī, sī. mu. 3. abbhuto dhammo, sī.

[bjt page 234] [\x 234/]

(8. ) punacaparaṁ bhikkhave. mahāsamuddo mahataṁ bhūtānaṁ āvāso. tatirame bhūtā: timi, timiṅgalo, timirapiṅgalo, asurā, nāgā, gandhabbā. santi mahāsamudde yojanasatikāpi attabhāvā, dviyojanasatikāpi attabhāvā, tiyojanasatikāpi attabhāvā, catuyojanasatikāpi attabhāvā, pañcayojanasatikāpi attabhāvā. yaṁ bhikkhave, mahāsamuddo mahataṁ bhūtānaṁ āvāso. tatirame bhūtā: timi, timiṅgalo, timirapiṅgalo, asurā nāgā, gandhabbā. santi mahāsamudde yojanasatikāpi attabhāvā, dviyojanasatikāpi attabhāvā, tiyojanasatikāpi attabhāvā, catuyojanasatikāpi attabhāvā, pañcayojanasatikāpi attabhāvā. ayampi bhikkhave, mahāsamudde aṭṭhamo acchariyo abbhutadhammo. yaṁ disvā disvā asurā mahāsamudde abhiramanti.

ime kho bhikkhave, mahāsamudde aṭṭha acchariyā abbhutadhammā1 ye disvā disvā asurā mahāsamudde abhiramanti.

6. evameva kho bhikkhave, imasmiṁ dhammavinaye aṭṭha acchariyā abbhutadhammā1 ye disvā disvā bhikkhū imasmiṁ dhammavinaye abhiramanti. katame aṭṭha?

(1. ) seyyathāpi bhikkhave, mahāsamuddo anupubbaninno, anupubbapoṇo, anupubbapabbhāro, nāyatakeneva papāto, evameva kho bhikkhave, imasmiṁ dhammavinaye anupubbasikkhā, anupubbakiriyā, anupubbapaṭipadā, nāyatakeneva aññāpaṭivedho. yaṁ bhikkhave, imasmiṁ dhammavinaye anupubbasikkhā, anupubbakiriyā, anububbapaṭipadā, nāyatakeneva aññāpaṭivedho. ayaṁ bhikkhave, imasmiṁ dhammavinaye anupubbasikkhā, anububbakiriyā, anupubbapaṭipadā, nāyatakeneva aññāpaṭivedho. ayaṁ bhikkhave, imasmiṁ dhammavinaye paṭhamo acchariyo abbhutadhammo. 2 yaṁ disvā disvā bhikkhū imasmiṁ dhammavinaye abhiramanti.

(2) seyyathāpi [pts page 055] [\q  55/]   bhikkhave mahasamuddo ṭhitadhammo velaṁ nātivattati, evameva kho bhikkhave yaṁ mayā sāvakānaṁ sikkhāpadaṁ paññattaṁ, taṁ mama sāvakā jīvitahetu pi nātikkamanti. yaṁ bhikkhave mayā sāvakānaṁ sikkhāpadaṁ paññattaṁ taṁ mama sāvakā jīvitahetu pi nātikkamanti. ayampi bhikkhave imasmiṁ dhammavinaye dutiyo acchariyo abbhutadhammo2. yaṁ disvā disvā bhikkhū imasmiṁ dhammavinaye abhiramanti.

(3. ) seyyathāpi bhikkhave, mahāsamuddo na matena kuṇapena saṁvasati, yaṁ hoti mahāsamudde mataṁ kuṇapaṁ taṁ khippaññeva tīraṁ vāheti, thalaṁ ussādeti. evameva kho bhikkhave yo so puggalo dussīlo papadhammo asuci saṅkassarasamācāro paṭicchannakammanto, assamaṇo samaṇapaṭiñño, abuhmacārī brahmacārīpaṭiñño, antopūti avassuto kasambujāto, na tena saṅgho saṁvasati. atha kho naṁ khippaññeva sannipatitvā ukkhipati.

1. abbhutā dhammā. sī 2. abbhuto dhammo, sī

[bjt page 236] [\x 236/]

kiñcāpi so hoti majjhe bhikkhusaṅghassa nisinno, atha kho so ārakāva saṅghambhā, saṅgho ca tena. yaṁ bhikkhave, yo so puggalo dussīlo, pāpadhammo, asucisaṅkassarasamācāro paṭicchannakammanto, assamaṇo samaṇapaṭiñño, abrahmacārī brahmacāripaṭiñño, antopūti, avassuto, kasambujāto, na tena saṅgho saṁvasati. atha kho naṁ khippaññeva sannipatitvā ukkhipati, kiñcāpi so hoti majjhe bhikkhusaṅghassa nisinno, atha kho so ārakāva saṅghambhā, saṅgho ca tena. ayampi bhikkhave, imasmiṁ dhammavinaye tatiyo acchariyo abbhutadhammo,1 yaṁ disvā disvā bhikkhū imasmiṁ dhammavinaye abhiramanti.

(4). seyyathāpi bhikkhave, yā kāci mahānadiyo, seyyathīdaṁ: gaṅgā, yamunā, aciravatī, sarabhu, mahī. tā mahāsamuddaṁ patvā2 jahanti pūrimāni nāmagottāni, mahāsamuddotveva saṅkhaṁ gacchanti. evameva kho bhikkhave cattāro me vaṇṇā khattiyā, brāhmaṇā, vessā suddā. te tathāgatappavedite dhammavinaye agārasmā anagāriyaṁ pabbajitvā jahanti purimāni nāmagottāni, samaṇā sakyaputtiyātveva saṅkhaṁ gacchantī. yaṁ bhikkhave cattāro me vaṇṇā khattiyā, brāhmaṇā, vessā. suddhā, te tathāgatappavedite dhammavinaye agārasmā anagāriyaṁ pabbajitvā jahanti purimāni nāmagottāni, samaṇā sakyaputtiyātveva saṅkhaṁ gacchanti ayampi bhikkhave imasmiṁ dhammavinaye catuttho acchariyo abbhutadhammo1, yaṁ disvā disvā bhikkhū imasmiṁ dhammavinaye abhiramanti.

(5. ) seyyathāpi bhikkhave yā ca loke savantiyo mahāsamuddaṁ appenti, yāca antaḷikkhā dhārā papatanti, na tena mahāsamuddassa ūnattaṁ vā pūrattaṁ vā paññāyati. eva meva kho bhikkhave, bahū cepi bhikkhū anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbāyanti. na tena nibbānadhātuyā ūnattaṁ vā pūrattaṁ vā paññāyati. yaṁ bhikkhave, bahū cepi bhikkhū anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbāyanti. na tena nibbānadhātuyā ūnattaṁ vā pūrattaṁ vā paññāyati. ayampi bhikkhave, imasmiṁ dhammavinaye pañcamo acchariyo abbhutadhammo. 1 yaṁ disvā disvā bhikkhū imasmiṁ dhammavinaye abhiramanti.

(6. seyyathāpi [pts page 056] [\q  56/]   bhikkhave, mahāsamuddo ekaraso loṇaraso. evameva kho bhikkhave, ayaṁ dhammavinayo ekaraso vimuttiraso. yaṁ bhikkhave, ayaṁ dhammavinayo ekaraso vimuttiraso. ayampi bhikkhave imasmiṁ dhammavinaye chaṭṭho acchariyo abbhutadhammo. 1 yaṁ disvā disvā bhikkhū imasmiṁ dhammavinaye abhiramanti.

1. abbhuto dhammo, sī. 2. pattā, ma.

[bjt page 238] [\x 238/]

(7. ) seyyathāpi bhikkhave, mahāsamuddo bahuratano anekaratano, tatiramāni ratanāni: seyyathīdaṁ? muttā, maṇi, veḷuriyo saṅkho, sīlā pavāḷaṁ, rajataṁ, jātarūpaṁ, lohitaṅko. masāragallaṁ. evameva kho bhikkhave ayaṁ dhammavinayo bahuratano anekaratano, tatiramāni ratanāni: seyyathīdaṁ? cattāri satipaṭṭhānāni, 1 cattāri sammappadhānāni, 2 cattāro iddhipādā, pañcindrurayāni, pañcabalāni, sattabojjhaṅgā, ariyo aṭṭhaṅgiko maggo, yaṁ bhikkhave, ayaṁ dhammavinayo bahuratano, anekaratano tatiramāni ratanāni: seyyathīdaṁ? cattāri satipaṭṭhānāni, cattāri sammappadhānāni, 3 cattāro iddhipādā, pañcindriyāni, pañcabalāni. sattabojjhaṅgā, ariyo aṭṭhaṅgiko maggo. ayampi bhikkhave imasmiṁ dhammavinaye sattamo acchariyo abbhutadhammo4, yaṁ disvā disvā bhikkhū imasmiṁ dhammavinaye abhiramanti.

(8. ) seyyathāpi bhikkhave, mahāsamuddo mahataṁ bhūtānaṁ āvāso. tatirame bhūtā: timi, timiṅgalo, timirapiṅgalo, asurā, nāgā, gandhabbā. santi mahāsamudde yojanasatikāpi attabhāvā, dviyojanasatikāpi attabhāvā, tiyojanasatikāpi attabhāvā, catuyojanasatikāpi attabhāvā, pañcayojanasatikāpi attabhāvā. evameva kho bhikkhave, ayaṁ dhamamavinayo mahataṁ bhūtānaṁ āvāso. tatirame bhūtā: sotāpanno, sotāpattiphalasacchikiriyāya paṭipanno, sakadāgāmi, sakadāgāmiphalasacchikiriyāya paṭipanno, anāgāmi, anāgāmiphalasacchikiriyāya paṭipanno, arahā arahattaphalasacchikiriyāya5 paṭipanno. ayaṁ bhikkhave, imasmiṁ dhammavinaye aṭṭhamo acchariyo abbhutadhammo, 4 yaṁ disvā disvā bhikkhū imasmiṁ dhammavinaye aṭṭhamoacchariyo abbhutadhammo, 4 yaṁ disvā disvā bhikkhū imasmiṁ dhammavinaye abhiramanti.

ime kho bhikkhave, imasmiṁ dhammavinaye aṭṭha acchariyā. abbhutadhammā. 6 ye disvā disvā bhikkhū imasmiṁ dhammavinaye abhiramantī"ti.

7. atha kho bhagavā etamatthaṁ viditvā tāyaṁ velāyaṁ imaṁ udānaṁ udānesi: -

"channamativivassati7 vivaṭaṁ nātivassati,
tasmā channaṁ vivaretha evaṁ taṁ nātivassatī"ti.

5. 6.

soṇasuttaṁ
1. evaṁ [pts page 057] [\q  57/]   me sutaṁ: ekaṁ samayaṁ bhagavā sāvatthiyaṁ viharati, jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. tena kho pana samayena āyasmā mahākaccāyano avantisu viharati, kuraraghare pavatte pabbate. tena kho pana samayena soṇo upāsako kuṭikaṇṇo āyasmato mahākaccāyanassa upaṭṭhāko hoti. atha kho soṇassa upāsakassa kuṭikaṇṇassa rahogatassa patisallīṇassa evaṁ cetaso parivitakko udapādi: "yathā yathā kho ayyo mahākaccāyano dhammaṁ deseti, nayidaṁ sūkaraṁ agāraṁ ajjhāvasatā ekantaparipuṇṇaṁ ekantaparisuddhaṁ saṅkhalikhitaṁ buhmacariyaṁ carituṁ. yannūnāhaṁ kesamassuṁ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṁ pabbajeyyanti.

1. cattāro satipaṭṭhānā, sabbattha 2. cattāro sammappadhāni. sabbattha 3. cattāro satipaṭṭhānā cattāro sammappadhānā, sabbattha. 4. abbhūto dhammo. sī 5. arahattāya, ma 6. abbhūtā dhammā, sī 7. channaṁ ativassatī, si.

[bjt page 240] [\x 240/]

2. atha kho soṇo upāsako kuṭikaṇṇo yenāyasmā mahākaccāyano tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā āyasmantaṁ mahākaccāyanaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdi. ekamantaṁ nisinno kho soṇo upāsako kuṭukaṇṇo āyasmantaṁ mahākaccāyanaṁ etadavoca: "idha mayhaṁ bhante, rahogatassa patisallīṇassa evaṁ cetaso parivitakko udapādi: 'yathā yathā kho ayyo mahākaccāyano dhammaṁ deseti. nayidaṁ sukaraṁ agāraṁ ajjhāvasatā ekantaparipuṇṇaṁ ekantaparisuddhaṁ saṅkhalikhitaṁ brahmacariyaṁ carituṁ. yannūnāhaṁ kesamassuṁ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmāanagāriyaṁ pabbajeyya'nti. pabbājetu maṁ bhante, ayyo mahākaccāyano"ti.

3. evaṁ vutte āyasmā mahākaccāyano soṇaṁ upāsakaṁ kuṭikaṇṇaṁ etadavoca: "dukkaraṁ kho soṇa yāvajīvaṁ ekabhattaṁ ekaseyyaṁ brahmacariyaṁ, iṅgha tvaṁ soṇa, tattheva agārikabhuto samāno buddhānaṁ sāsanaṁ anuyuñja, kālayuttaṁ ekabhattaṁ ekaseyyaṁ brahmacariyaṁ"ti. atha kho soṇassa upāsakassa kuṭikaṇṇassa yo ahosi pabbajjābhisaṅkhāro so paṭippassambhi.

4. dutiyampi kho soṇassa upāsakassa kuṭikaṇṇassa rahogatassa patisallīṇassa evaṁ cetaso parivitakko udapādi: "yathā yathā kho ayyo mahākaccāyano dhammaṁ deseti. nayidaṁ sukaraṁ agāraṁ ajjhāvasati ekantaparipūṇṇaṁ ekantaparisuddhaṁ saṅkhalikhitaṁ brahmacariyaṁ carituṁ. yannūnāhaṁ kesamassuṁ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṁ pabbajeyya"nti. dutiyampi kho soṇo upāsako kuṭikaṇṇo yenāyasmā mahākaccāyano tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā āyasmantaṁ mahākaccāyanaṁ etadavoca: "idha mayhaṁ bhante, rahogatassa patisallīṇassa evaṁ cetaso parivitakko udapādi: 'yathā yathā kho ayyo mahākaccāyano dhammaṁ deseti. nayidaṁ sūkaraṁ agāraṁ ajjhāvasati ekantaparipuṇṇaṁ ekantaparisuddhaṁ saṅkhalikhitaṁ brahmacariyaṁ carituṁ. yannūnāhaṁ kesamassuṁ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṁ pabbajeyya"nti. "pabbājetu maṁ bhante, ayyo mahakaccāyano"ti.

[bjt page 242] [\x 242/]

5. dutiyampi kho āyasmā mahākaccāyano soṇaṁ upāsakaṁ kuṭikaṇṇaṁ etadavoca: "dukkaraṁ kho soṇa, yāvajīvaṁ ekabhattaṁ ekaseyyaṁ brahmacariyaṁ, iṅgha tvaṁ soṇa, tattheva agārikabhuto samāno buddhānaṁ sāsanaṁ anuyuñja, kālayuttaṁ ekabhattaṁ ekaseyyaṁ brahmacariyaṁ"ti. dutiyampi kho soṇassa upāsakassa kuṭikaṇṇassa yo ahosi pabbajjābhisaṅkhāro so paṭippassamhi.

6. tatiyampi kho soṇassa upāsakassa kuṭikaṇṇassa rahogatassa patisallīṇassa evaṁ cetaso parivitakko udapādi: 'yathā yathā kho ayyo mahākaccāyano dhammaṁ deseti. nayidaṁ sukaraṁ agāraṁ ajjhāvasatā ekantaparipuṇṇaṁ ekantaparisuddhaṁ saṅkhalikhitaṁ brahmacariyaṁ carituṁ. yannūnāhaṁ kesamassuṁ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṁ pabbajeyya"nti.

tatiyampi kho soṇo upāsako kuṭikaṇṇo yenāyasmā mahākaccāyano tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā āyasmantaṁ mahākaccāyanaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdi. ekamantaṁ nisinno kho soṇo upāsako kuṭikaṇṇo āyasmantaṁ mahākaccāyanaṁ etadavoca: [pts page 058] [\q  58/]   "idha mayhaṁ bhante, rahogatassa patisallīṇassa evaṁ cetaso parivitakko udapādi: "yathā yathā kho ayyo mahākaccāyano dhammaṁ deseti. nayidaṁ sukaraṁ agāraṁ ajjhāvasatā ekantaparipuṇṇaṁ ekantaparisuddhaṁ saṅkhalikhitaṁ brahmacariyaṁ carituṁ. yannūnāhaṁ kesamassuṁ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṁ pabbajeyya"nti. "pabbājetu maṁ bhante, ayyo mahākaccāyano"ti.

7. atha kho āyasmā mahākaccāyano soṇaṁ upāsakaṁ kuṭikaṇṇaṁ pabbājesi. tena kho pana samayena avantidakkhiṇāpatho appabhikkhuko hoti. atha kho āyasmā mahākaccāyano tiṇṇaṁ vassānaṁ accayena kicchena kasirena tato tato dasavaggaṁ bhikkhusaṅghaṁ sannipātetvā āyasmantaṁ soṇaṁ upasampādesi.

8. atha kho āyasmato soṇassa vassaṁ vutthassa rahogatassa patisallīṇassa evaṁ cetaso parivitakko udapādi: "na kho me so bhagavā sammukhā diṭṭho. api ca suto yeva me so bhagavā īdiso ca īdiso cā'ti. sace maṁ upajjhāyo anujāneyya, gaccheyyāhaṁ taṁ bhagavantaṁ dassanāya arahantaṁ sammāsambuddhanti.

atha kho āyasmā soṇo sāyanhasamayaṁ patisallāṇā vuṭṭhito yenāyasmā mahākaccāyano tenupasaṅkami. upasaṅkamitvā āyasmantaṁ mahākaccāyanaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdi. ekamantaṁ nisinno kho āyasmā soṇo āyasmantaṁ mahākaccāyanaṁ etadavoca: idha mayhaṁ bhante, rahogatassa patisallīṇassa evaṁ cetaso parivitakko udapādi, "na kho me so bhagavā sammukhā diṭṭho. api ca suto yeva me so bhagavā īdiso ca īdiso cā'ti. sace maṁ upajjhāyo anujāneyya, gaccheyyāhaṁ taṁ bhagavantaṁ dassanāya arahantaṁ sammāsambuddhantī. " sādhu, sādhu, soṇa, gaccha tvaṁ soṇa, taṁ bhagavantaṁ dassanāya arahantaṁ sammāsambuddha"nti.

[bjt page 244] [\x 244/]

9. dakkhissasi tvaṁ soṇa, taṁ bhagavantaṁ pāsādikaṁ pasādanīyaṁ santindriyaṁ santamānasaṁ uttamasamathadamathamanuppattaṁ dantaṁ guttaṁ yatīndriyaṁ nāgaṁ. disvāna mama vacanena bhagavato pāde sirasā vandāhi, appābādhaṁ appātaṅkaṁ lahuṭṭhānaṁ balaṁ phāsuvihārañca puccha: 1upajjhāye me bhante, āyasmā mahākaccāyano bhagavato pāde sirasā vandati, appābādhaṁ appātaṅkaṁ lahuṭṭhānaṁ balaṁ phāsuvihārañca pucchatī'ti. 'evaṁ bhante'ti kho āyasmā soṇo āyasmato mahākaccāyanaṁ abhivādetvā padakkhiṇaṁ katvā senāsanaṁ saṁsāmetvā pattacīvaramādāya yena sāvatthi tena cārikaṁ pakkāmi. anupubbena cārikaṁ caramāno yena sāvatthi jetavanaṁ anāthapiṇḍikassa ārāmo yena [pts page 059] [\q  59/]   bhagavā tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdi. ekamantaṁ nisinno kho āyasmā soṇo bhagavantaṁ etadavoca: upajjhāyo me bhante, āyasmā mahākaccāyano bhagavato pāde sirasā vandati, appābādhaṁ appātaṅkaṁ lahuṭṭhānaṁ balaṁ phāsuvihārañca pucchatī"ti kacci bhikkhu khamanīyaṁ? kacci yāpanīyaṁ? kacci'si appakilamathena addhānaṁ āgato? na ca piṇḍakena kilantosī2"ti. khamanīyaṁ bhagavā, yāpanīyaṁ bhagavā, appakilamathena cāhaṁ bhante, addhānaṁ āgato na ca piṇḍakena kilantomhī"ti

10. atha kho bhagavā āyasmantaṁ ānandaṁ āmantesi: 'imassānanda āgantukassa bhikkhuno senāsanaṁ paññāpehī'ti. atha kho āyasmato ānandassa etadahosi: yassa kho maṁ bhagavā āṇāpeti, imassā'nanda, āgantukassa bhikkhuno senāsanaṁ paññāpehī'ti. icchati bhagavā tena bhikkhunā saddhiṁ ekavihāre vatthuṁ. icchati bhagavā āyasmatā soṇena saddhiṁ ekavihāre vatthuṁ, yasmiṁ vihāre bhagavā viharati tasmiṁ vihare āyasmato soṇassa senāsanaṁ paññāpesi. atha kho bhagavā bahudevarattiṁ abbhokāse nisajjāya vītināmetvā pāde pakkhāletvā vihāraṁ pāvisi. āyasmā'pi kho soṇo bahudevarattiṁ abbhokāse nisajjāya vītināmetvā pāde pakkhāletvā vihāraṁ pāvisi. atha kho bhagavā rattiyā paccusasamayaṁ paccuṭṭhāya āyasmantaṁ soṇaṁ ajjhesi, paṭibhātu taṁ bhikkhu dhammo2 bhāsitunti. evaṁ bhante'ti kho āyasmā soṇo bhagavato paṭissutvā soḷasa aṭṭhakavaggikāni sabbāneva sarena abhaṇī. atha kho bhagavā āyasmato soṇassa sarabhaññapariyosāne abbhanumodi: sādhu! sādhu! bhikkhū, suggahitāni bhikkhu, soḷasa aṭṭhakavaggikāni sumanasikatāni supadhārītāni, kalyāṇiyāsi3 vācāya samannāgato vissaṭṭhāya aneḷagalāya atthassa viññāpaniyā, kativasso'si tvaṁ bhikkhū?'ti. ' ekavasso ahaṁ bhagavāti. kissapana tvaṁ bhikkhu evaṁ ciraṁ akāsī?"ti. ciradiṭṭho me bhante kāmesu ādīnavo, api ca sambādho gharāvāso bahukicco bahukaraṇīyo'ti

11. atha kho bhagavā etamatthaṁ viditvā tāyaṁ velāyaṁ imaṁ udānaṁ udānesi:

"disvā ādīnavaṁ loke ñatvā dhammaṁ nirūpadhiṁ,
ariyo na ramatī pāpe pāpe na ramatī sucī"ti.

1. pucchābhīti, ma. 2. dhammaṁ, si 3. kalyāṇīyāva, ma.

[bjt page 246] [\x 246/]

5. 7.
revatasuttaṁ
1. evaṁ [pts page 060] [\q  60/]   me sutaṁ: ekaṁ samayaṁ bhagavā sāvatthiyaṁ viharati, jetavane anāthapiṇḍikassa
ārāme. tena kho pana samayena āyasmā kaṅkhārevato bhagavato avidūre nisinno hoti pallaṅkaṁ ābhujitvā ujuṁ kāyaṁ paṇidhāya attano1 kaṅkhāvitaraṇavisuddhiṁ paccavekkhamāno. addasā kho bhagavā āyasmantaṁ kaṅkhārevataṁ avidūre nisinnaṁ pallaṅkaṁ ābhujitvā ujuṁ kāyaṁ paṇidhāya attano kaṅkhāvitaraṇavisuddhiṁ paccavekkhamānaṁ.

2. atha kho bhagavā etamatthaṁ viditvā tāyaṁ velāyaṁ imaṁ udānaṁ udānesi:

"yā kāci kaṅkhā idha vā huraṁ vā sakavediyā vā paravediyā vā,
jhāyino2 tā pajahanti sabbā ātāpino brahmacariyaṁ carantā"ti.

5. 8.

ānandasuttaṁ.

1. evaṁ me sutaṁ: ekaṁ samayaṁ bhagavā rājagahe viharati, veḷuvane kalandakanivāpe. tena kho pana samayena āyasmā ānando tadahuposathe pubbanhasamayaṁnivāsetvā pattacīvaramādāya rājagahaṁ piṇḍāya pāvisi. addasā kho devadatto āyasmantaṁ ānandaṁ rājagahe piṇḍāya carantaṁ, disvāna yena āyasmā ānando tenupasaṅkami. upasaṅkamitvā āyasmantaṁ ānandaṁ etadavoca: ajjatagge dānāhaṁ āvuso ānanda, aññatreva bhagavatā aññatra bhikkhusaṅghā uposathaṁ karissāmi saṅghakammāni cā'ti. atha kho āyasmā ānando rājagahe piṇḍāya caritvā pacchābhattaṁ piṇḍapātapaṭikkanto yena bhagavā tenupasaṅkami. upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdi. ekamantaṁ nisinno kho āyasmā ānando bhagavantaṁ etadavoca: " idhāhaṁ bhante pubbanhasamayaṁ nivāsetvā pattacīvaramādāya rājagahaṁ piṇḍāya pāvisiṁ. addasā kho maṁ bhante devadatto rājagahe piṇḍāya carantaṁ. disvāna yenāhaṁ tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā maṁ etadavoca: ' ajjataggedānāhaṁ āvuso ānanda, aññatreva bhagavatā aññatra bhikkhusaṅghā uposathaṁ karissāmi saṅghakammāni cā'ti. ajja bhante devadatto saṅghaṁ bhindissati uposathañca karissati saṅghakammāni cā'ti.

2. atha kho bhagavā etamatthaṁ viditvā tāyaṁ velāyaṁ imaṁ udānaṁ udānesi:

"sukaraṁ [pts page 061] [\q  61/]   sādhunā sādhu sādhu pāpena dukkaraṁ,
pāpaṁ pāpena sukaraṁ pāpamariyehi dukkaraṁ"ti.

1. attanoca, ma. 2. yejhāyino, ma.

[bjt page 248] [\x 248/]
5. 9.

saddhāyamānasuttaṁ.

1. evaṁ me sutaṁ: ekaṁ samayaṁ bhagavā kosalesu cārikaṁ carati mahatā bhikkhūsaṅghena saddhiṁ. tena kho pana samayena sambahulā māṇavakā bhagavato avidūre saddhāyamānarūpā1 atikkamanti. addasā kho bhagavā sambahule māṇavake avidūre saddhāyamānarūpe atikkamante.

2. atha kho bhagavā etamatthaṁ viditvā tāyaṁ velāyaṁ imaṁ udānaṁ udānesi:

"parimuṭṭhā paṇḍitābhāsā vācāgocarabhāṇino,
yāvicchanti mukhāyāmaṁ yena nītā na taṁ vidū"ti.

5. 10.
panthakasuttaṁ.

1. evaṁ me sutaṁ: ekaṁ samayaṁ bhagavā sāvatthiyaṁ viharati, jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. tena kho pana samayena āyasmā cullapanthako bhagavato avidūre nisinno hoti, pallaṅkaṁ ābhujitvā ujuṁ kāyaṁ paṇidhāya parimukhaṁ satiṁ upaṭṭhapetvā. addasā kho bhagavā āyasmantaṁ cullapanthakaṁ avidūre nisinnaṁ pallaṅkaṁ ābhujitvā ujuṁ kāyaṁ paṇidhāya parimukhaṁ satiṁ upaṭṭhapetvā.

2. atha kho bhagavā etamatthaṁ viditvā tāyaṁ velāyaṁ imaṁ udānaṁ udānesi:

"ṭhitena kāyena ṭhitena cetasā tiṭṭhaṁ nisinno uda vā sayāno,
evaṁ2 satiṁ bhikkhu adhiṭṭhahāno,
labhetha pubbāpariyaṁ visesaṁ.
laddhāna pubbāpariyaṁ visesaṁ
adassanaṁ macacurājassa gacche"ti

soṇavaggo pañcamo.

tassuddānaṁ:

rājā appāyukā kuṭṭhi kumārakā ca uposatho
soṇo ca revato nando saddhāya panthakena cāti.

1. padhāyamānarūpā, ma.
[bjt page 250] [\x 250/]

jaccandhavaggo chaṭṭho.

[pts page 062] [\q  62/]
6. 1.
āyusaṅkhāravossajanasuttaṁ.

1. evaṁ me sutaṁ: ekaṁ samayaṁ bhagavā vesāliyaṁ viharati, mahāvane kūṭāgārasālāyaṁ. atha kho bhagavā pubbanhasamayaṁ nivāsetvā pattacīvaramādāya vesāliṁ piṇḍāya pāvisi. vesāliyaṁ piṇḍāya caritvā pacchābhattaṁ piṇḍapātapaṭikkanto āyasmantaṁ ānandaṁ āmantesi: gaṇhāhi ānanda, nisīdanaṁ. yena cāpālaṁ cetiyaṁ tenupasaṅkamissāma1 divāvihārāyā' ti. 'evaṁ bhante'ti kho āyasmā ānando bhagavato paṭissutvā nisīdanamādāya bhagavantaṁ piṭṭhito piṭṭhito anubandhi, atha kho bhagavā yena cāpālaṁ cetiyaṁ tenupasaṅkami. upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdi. nisajja kho2 bhagavā āyasmantaṁ ānandaṁ āmantesi: ramaṇiyā ānanda vesālī, ramaṇiyaṁ udenaṁ cetiyaṁ, ramaṇīyaṁ gotamakaṁ cetiyaṁ, ramaṇiyaṁ sattambaṁ cetiyaṁ, ramaniyaṁ bahuputtaṁ cetiyaṁ, ramaṇiyaṁ sārandadaṁ cetiyaṁ, ramaṇiyaṁ cāpālaṁ cetiyaṁ. yassa kasasaci ānanda, cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā, so ākaṅkhamāno3 kappaṁ vā tiṭṭheyya kappāvasesaṁ vā. tathāgatassa kho ānanda, cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā. ākaṅkhamāno ānanda, tathāgato kappaṁ vā tiṭṭheyya kappāvasesaṁ vā'ti. evampi kho āyasmā ānando bhagavatā oḷārike nimitte kayiramāne oḷārike obhāse kayiramāne nāsakkhi paṭivijjhituṁ. na bhagavantaṁ yāci: tiṭṭhatu bhante, bhagavā kappaṁ, tiṭṭhatu sugato kappaṁ bahujanahitāya bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussānanti. yathā taṁ mārena pariyuṭṭhitacitto. [pts page 063] [\q  63/]

dutiyampi kho bhagavā āyasmantaṁ ānandaṁ āmantesi: 'ramaṇīyā ānanda vesālī, ramaṇiyaṁ udenaṁ cetiyaṁ, ramaṇīyaṁ gotamakaṁ cetiyaṁ, ramaṇiyaṁ sattambaṁ cetiyaṁ, ramaṇīyaṁ bahuputtaṁ cetiyaṁ, ramaṇiyaṁ sārandadaṁ cetiyaṁ, ramaṇiyaṁ cāpālaṁ cetiyaṁ. yassa kasasaci ānanda, cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā, so ākaṅkhamāno3 kappaṁ vā tiṭṭheyya kappāvasesaṁ vā. tathāgatassa kho ānanda, cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā. ākaṅkhamāno ānanda, tathāgato kappaṁ vā tiṭṭheyya kappāvasesaṁ vā'ti. evampi kho āyasmā ānando bhagavatā oḷārike nimitte kayiramāne oḷārike obhāse kayiramāne nāsakkhi paṭivijjhituṁ. na bhagavantaṁ yāci: tiṭṭhatu bhante, bhagavā kappaṁ, tiṭṭhatu sugato kappaṁ bahujanahitāya bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussānanti. yathā taṁ mārena pariyuṭṭhitacitto.

2. atha kho bhagavā āyasmantaṁ ānandaṁ āmantesi: 'gaccha tvaṁ ānanda, yassa'dāni kālaṁ maññasīti. evaṁ bhante'ti ko āyasmā ānando bhagavato paṭissutvā uṭṭhāyāsanā bhagavantaṁ abhivādetvā padakkhiṇaṁ katvā avidūre aññatarasmiṁ rukkhamūle nisīdi:

1. āyasmā pi kho ānando bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdi, mahāparinibbāna sutta, ma. 2. ekamantaṁ nisinnaṁ kho āyasmantaṁ ānandaṁ, tatve. 3. ākaṅkhamāno ānanda, ma.

[bjt page 252] [\x 252/]

3. atha kho māro pāpimā acirapakkante āyasmante ānande yena bhagavā tenupasaṅkami. upasaṅkamitvā ekamantaṁ aṭṭhāsi. ekamantaṁ ṭhito kho māro pāpimā bhagavantaṁ etadavoca: 'parinibbātu1 bhante, bhagavā, parinibbātu sugato. parinibbānakālo' dāni bhante bhagavato. bhāsitā kho panesā bhante bhagavatā vācā: na tāvāhaṁ pāpima, parinibbāyissāmi yāva me bhikkhu na sāvakā bhavissanti, viyattā vinītā visāradā yogakkhemā bahussutā dhammadharā dhammānudhammapaṭipannā sāmīcipaṭipannā anudhammacārino sakaṁ2 ācariyakaṁ uggahetvā ācikkhissanti desessanti paññapessanti paṭṭhapessanti vivarissanti vibhajissanti uttānī karissanti uppannaṁ parappavādaṁ sahadhammena suniggahitaṁ niggahetvā sappāṭihāriyaṁ dhammaṁ desessantī'ti.

santi kho pana bhante etarahi bhikkhū bhagavato sāvakā viyattā vinītā visāradā yogakkhemā bahussutā dhammadharā dhammānudhammapaṭipannā sāmīcipaṭipannā anudhammacārino, sakaṁ ācariyakaṁ uggahetvā ācikkhanti desenti paññapenti paṭṭhapenti vivaranti vibhajanti uttāniṁ karonti uppannaṁ parappavādaṁ sahadhammena suniggahitaṁ niggahetvā sappāṭihāriyaṁ dhammaṁ desenti. parinibbātu3 bhante, bhagavā. parinibbātu sugato parinibbānakālo'dāni bhante, bhagavato.

4. bhāsitā kho panesā bhagavatā vācā: na tāvāhaṁ pāpima, parinibbāyissāmi, yāva me bhikkhunīyo na sāvikā bhavissanti viyattā vinitā visāradā yogakkhemā bahussutā dhammadharā dhammānudhammapaṭipannā sāmīcipaṭipannā anudhammacārino sakaṁ2 ācariyakaṁ uggahetvā ācikkhissanti desessanti paññapessanti paṭṭhapessanti vivarissanti vibhajissanti uttānī karissanti uppannaṁ parappavādaṁ sahadhammena suniggahitaṁ niggahetvā sappāṭihāriyaṁ dhammaṁ desessantī'ti. santi kho pana bhante etarahi bhikkhuniyo bhagavato sāvikā viyattā vinītā visāradā yogakkhemā bahussutā dhammadharā dhammānudhammapaṭipannā sāmīcipaṭipannā anudhammacārino, sakaṁ ācariyakaṁ uggahetvā ācikkhanti desenti paññapenti paṭṭhapenti vivaranti vibhajanti uttāniṁ karonti uppannaṁ parappavādaṁ sahadhammena suniggahitaṁ niggahetvā sappāṭihāriyaṁ dhammaṁ desentī'ti. parinibbātu bhante, bhagavā. parinibbātu sugato. parinibbānakālo'dāni bhante bhagavato. [pts page 064] [\q  64/]   bhāsitā kho panesā bhagavato vācā: na tāvāhaṁ pāpima, parinibbāyissāmi yāva me upāsakā na sāvakā bhavissanti, viyattā vinītā visāradā yogakkhemā bahussutā dhammadharā dhammānudhammapaṭipannā sāmīcipaṭipannā anudhammacārino sakaṁ ācariyakaṁ uggahetvā ācikkhissanti desessanti paññapessanti paṭṭhapessanti vivarissanti vibhajissanti uttānī karissanti uppannaṁ parappavādaṁ sahadhammena suniggahitaṁ niggahetvā sappāṭihāriyaṁ dhammaṁ desessantī'ti. santi kho pana bhante etarahi upāsakā bhagavato sāvakā viyattā vinītā visāradā yogakkhemā bahussutā dhammadharā dhammānudhammapaṭipannā sāmīcipaṭipannā anudhammacārino, sakaṁ ācariyakaṁ uggahetvā ācikkhanti desenti paññapenti paṭṭhapenti vivaranti vibhajanti uttāniṁ karonti uppannaṁ parappavādaṁ sahadhammena suniggahitaṁ niggahetvā sappāṭihāriyaṁ dhammaṁ desenti. parinibbātu3 bhante, bhagavā. parinibbātu sugato parinibbānakālo'dāni bhante, bhagavato.

5. bhāsitā kho panesā bhagavato vācā: na tāvāhaṁ pāpima, parinibbāyissāmi, yāva me upāsikā na sāvikā bhavissanti viyattā vinitā visāradā yogakkhemā bahussutā dhammadharā dhammānudhammapaṭipannā sāmīcipaṭipannā anudhammacārino sakaṁ ācariyakaṁ uggahetvā ācikkhissanti desessanti paññapessanti paṭṭhapessanti vivarissanti vibhajissanti uttānī karissanti uppannaṁ parappavādaṁ sahadhammena suniggahitaṁ niggahetvā sappāṭihāriyaṁ dhammaṁ desessantī'ti. santi kho pana bhante etarahi upāsikā bhagavato sāvikā viyattā vinītā visāradā yogakkhemā bahussutā dhammadharā dhammānudhammapaṭipannā sāmīcipaṭipannā anudhammacārino, sakaṁ ācariyakaṁ uggahetvā ācikkhanti desenti paññapenti paṭṭhapenti vivaranti vibhajanti uttāniṁ karonti uppannaṁ parappavādaṁ sahadhammena suniggahitaṁ niggahetvā sappāṭihāriyaṁ dhammaṁ desentī'ti. santi kho panabhante, etarahi upāsikā bhagavato sāvikā viyattā vinitā visāradā yogakkhemā bahussutā dhammadharā dhammānudhammapaṭipannā sāmīcipaṭipannā anudhammacārino sakaṁ ācariyakaṁ uggahetvā ācikkhissanti desessanti paññapessantipaṭṭhapessanti vivarissanti vibhajissanti uttānī karissanti uppannaṁ parappavādaṁ sahadhammena suniggahitaṁ niggahetvā sappāṭihāriyaṁ dhammaṁ desessantī'ti.
parinibbātu bhante, bhagavā. parinibbātu sugato. parinibbānakālo'dāni bhante,bhagavato.

1. parinibbātudāni, sabbattha 2. ye sakaṁ, ma 3. parinibbātudāni, sabbattha

[bjt page 254] [\x 254/]

6. bhāsitā kho panesā bhagavato vācā: na tāvāhaṁ pāpima, parinibbāyissāmi, yāva me idaṁ brahmacariyaṁ na iddhañceva bhavassati thitañca vitthārikaṁ bāhujaññaṁ puthubhūtaṁ yāvadeva manussehi suppakāsita'nti. etarahi kho pana bhante bhagavato brahmacariyaṁ iddhañceva thitañca vitthāhikaṁ bāhujaññaṁ puthubhūtaṁ yāvadeva manussehi suppakāsitaṁ. parinibbātu'dāni bhante, bhagavā. parinibbātu sutato. parinibbānakālo'dāni bhante bhagavato"ti.

evaṁ vutte bhagavā māraṁ pāpimantaṁ etadavoca: appossukko tvaṁ pāpima, hohi. na cīraṁ tathāgatassa parinibbānaṁ bhavissati. ito tiṇṇaṁ māsānaṁ accayena tathāgato parinibbāyissatī'ti. atha kho bhagavā cāpāle cetiye sato sampajāno āyusaṅkhāraṁ ossajji. ossaṭṭhe ca bhagavatā āyusaṅkhāre mahābhūmicālo ahosi, bhīṁsanako lomahaṁso. devadundubhiyo ca eliṁsu.

7. atha kho bhagavā etamatthaṁ viditvā tāyaṁ velāyaṁ imaṁ udānaṁ udānesi:

"tulamatulañca sambhavaṁ bhavasaṅkhāramavassajji1 muni,
ajjhattarato samāhito abindi kavacamivattasambhavaṁ"ti. 2

6. 2.
jaṭilasuttaṁ.

1. evaṁ me sutaṁ: ekaṁ samayaṁ bhagavā sāvatthiyaṁ viharati pubbārāme migāramātupāsāde. tena kho pana samayena [pts page 065] [\q  65/]   bhagavā sāyanhasamayaṁ patisallāṇā vuṭṭhitobahidvārakoṭṭhake nisinno hoti.

atha kho rājā pasenadi kosalo yena bhagavā tenupasaṅkami. upasaṅkamitvā bhagavantaṁabivādetvā ekamantaṁ nisīdi. tena kho pana samayena satta ca jaṭilā, satta ca nigaṇṭhā, satta ca acelakā, satta ca ekasāmakā, satta ca paribbājakā, parūḷhakacchanakhalomā khārivicidhamādāya bhagavato avidūre atikkamanti.

1. bhavasaṅkhāramosaji, sī 2. tulyamatulyaṁ ca sambhavaṁ bhavasaṁsakāramapotasajanmuniḥ
adhyātmarata: samāhito bhyahinatkośamivāṇḍasambhava: . (divyāvadāna. 17-1)

[bjt page 256] [\x 256/]

2. addasā ko rājā pasenadi kosalo te satta ca jaṭile, sata ca nigaṇṭhe, satta ca acelake, satta ca ekasāṭake, satta ca paribbājake, parūḷhakacchanakhalome khārivividhamādāya bhagavato avidūre atikkamante. disvāna uṭṭhāyāsanā ekaṁsaṁ uttarāsaṅgaṁ karitvā dakkiṇaṁ jāṇumaṇḍaṁ paṭhaviyaṁ nihantvā yena te satta ca jaṭilā, satta ca nigaṇṭhā, satta ca acelakā, satta ca ekasāmakā, satta ca paribbājakā tenañjali paṇāmetvā tikkhattuṁ nāmaṁ sāvesi: rājāhaṁ bhante pasenadī kosalo'ti.

3. atha kho rājā pasenadī kosalo acirapakkantesu tesu sattasuca jaṭilesu sattasu ca nigaṇṭhesu sattasu ca acalekesu sattasu ca ekasāmakesu sattasu ca paribbājakesu yena bhagavā tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdi. ekamantaṁ nisinno ko rājā pasenadī kosalo bhagavantaṁ etadavoca: " ye ca kho bhante, loke arahanto vā arahattamaggaṁ vā samāpannā, ete tesaṁ1 aññatarā"ti.

"dujjānaṁ ko panetaṁ mahārāja, tayā gihinā kāmabhoginā puttasambādhasayanaṁ ajjhāvasantena kāsikacandanaṁ paccanubhontena mālāgandhavilepanaṁ dhārayantena jātarūparajataṁ sādiyantena: ime vā arahanto ime vā arahattamaggaṁ samāpannā'ti. saṁvāsena kho mahārāja, sīlaṁ veditabbaṁ. tañca kho dīghena addhunā. na ittahena, manasikarotā no amanasikaroti. paññavatā no duppaññena. saṁvohārena2 kho mahārāja, soceyyaṁ veditabbaṁ, tañca kho dīghena addhunā na ittarena, manasikarotā no amanasikarotā. paññavatā no duppaññena. āpadāsu kho mahārāja, thāmo veditabbo. so ca kho dīghena addhunā na ittarena, manasikarotā no amanasikarotā paññavatā no duppaññena. sākacchāya ko mahārāja, paññā veditabbā, sā ca kho dīghena addhunā na ittarena, manasikarotā no amanasikarotā, paññavatā no duppaññenā'ti. [pts page 066] [\q  66/]

4. "acchariyaṁ! bhante, abbhutaṁ! bhante, yāva subhāsitañcidaṁ bhante bhagavatā: dujjānaṁ kho panetaṁ mahārāja, tayā gihinā kāmabhoginā puttasambādhasayanaṁ ajjhāvasantena kāsikacandanaṁ paccanubhontena mālāgandhavilepanaṁ dhārayantena jātarūparajataṁ sādiyantena: ime vā arahanto ime vā arahattamaggaṁ samāpannā'ti. saṁvāsena kho mahārāja, sīlaṁ veditabbaṁ. tañca kho dīghena addhunā. na ittahena, manasikarotā no amanasikaroti. paññavatā no duppaññena. saṁvohārena2 kho mehārāja, soceyyaṁ veditabbaṁ, tañca kho dīghena addhunā na ittarena, manasikarotā no amanasikarotā. paññavatā no duppaññena. āpadāsu kho mahārāja, thāmo veditabbo. so ca kho dīghena addhunā na ittarena, manasikarotā no amanasikarotā paññavatā no duppaññena. sākacchāya ko mahārāja, paññā veditabbā, sā ca kho dīghena addhunā na ittarena, manasikarotā no amanasikarotā, paññavatā no duppaññenā'ti. ete bhante, mama purisā vorā ocarakā janapadaṁ ocaritvā āgacchanti3. tehi paṭhamaṁ otiṇṇaṁ ahaṁ pacchā otarissāmi4. idāni te bhante, taṁ rajojallaṁ pavāhetvā nhātā suvilittā kappitakesamassū odātavatthavasanā pañcahi kāmaguṇehi samappitā samaṅgībhūtā paricāressantī'ti.

5. atha kho bhagavā etamatthaṁ viditvā tāyaṁ velāyaṁ imaṁ udānaṁ udānesi:

"na vāyameyya sabbattha nāññassapuriso siyā.
nāññaṁ nissāya jiveyya dhammena na vaṇiṁ care"ti5.

1. etesaṁ, machasaṁ. 2. sabyohārena, machasaṁ 3. gacchanti, machasaṁ 4. osarissāmi. ma. osādissāmi. osādhissāmi. kesuci potthakesu. 5. na vāṇijjaṁ care, kesuci
potthakesu.

[bjt page 258] [\x 258/]

6. 3.
paccavekkhanasuttaṁ

1. evaṁ me sutaṁ: ekaṁ samayaṁ bhagavā sāvatthiyaṁ viharati, jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. tena ko pana samayena bhagavā attano aneke pāpake akusale dhamme pahīṇe paccavekkhamāno nisinno hoti. aneke ca kusalo dhamme bhāvanāya pāripūriṁ gate.

2. atha kho bhagavā etamatthaṁ viditvā tāyaṁ velāyaṁ imaṁ udānaṁ udānesi:

"ahu pubbe tadā nāhu nāhu pubbe tadā ahu,
navāhu na ca bhavissati na cetarahi vijjatī"ti.

6. 4.
paṭhama nānātitthiya suttaṁ

1. evaṁ me sutaṁ: ekaṁ samayaṁ bhagavā sāvatthiyaṁ viharati, jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. tena kho pana samayena sambahulā nānātitthiyā samaṇabrāhmaṇa1 paribbājakā sāvatthiyaṁ [pts page 067] [\q  67/]   paṭivasanti, nānādiṭṭhikā nānākhantikā nānārucikā nānādiṭṭhinissayanissitā.

santeke samaṇabrāhmaṇā evaṁvādino evaṁdiṭṭhino 'sassato loko idameva saccaṁ moghamañña'nti. (1)

santi paneke samaṇabrāhmanā evaṁvādino evaṁdiṭṭhino 'asassato loko idameva saccaṁ moghamañña'nti. (2)

santeke samaṇabrāhmaṇā evaṁvādino evaṁdiṭṭhino 'antavā loko idameva saccaṁ moghamañña'nti. (3)

santi paneke samaṇabrāhmanā evaṁvādino evaṁdiṭṭhino ' anantavā loko idameva saccaṁ moghamañña'nti (4)

santeke samaṇabrāhmaṇā evaṁvādino evaṁdiṭṭhino ' taṁ jīvaṁ taṁ sarīraṁ idameva sacacaṁ moghamañña'nti. (5)

santi paneke samaṇabrāhmaṇā evaṁvādino evaṁdiṭṭhino 'aññaṁ jīvaṁ aññaṁ sarīraṁ idameva saccaṁ moghamañña'nti. (6)

1. samaṇabrāhmanā, kesuci potthakesu.

[bjt page 260] [\x 260/]

santeke samaṇabrāhmaṇā evaṁvādino evaṁdaṭṭhino 'hoti tathāgato parammaranā idameva saccaṁ meghamañña'nti (7)

santi paneke samaṇabrāhmaṇā evaṁvādino evaṁdaṭṭhino 'hoti tathāgato parammaranā idameva saccaṁ meghamañña'nti (8)

santi paneke samaṇabrāhmaṇā evaṁvādino evaṁdaṭṭhino 'hoti ca na hoti ca tathāgato parammaranā idameva saccaṁ meghamañña'nti (9)

santi paneke samaṇabrāhmaṇā evāvādino evaṁdiṭṭhino 'neva hoti ca, na na hoti tathāgato parammaraṇā idameva saccaṁ moghamañña'nti. (10)
te bhaṇanejātā kalahajātā vivādāpannā aññamaññaṁ mukhasattīhi vitudantā viharanti 'ediso dhamo nediso dhammo, nediso dhammo ediso dhammo'ti.

2. atha kho sambahulā bhikkū pubbanhasamayaṁ nivāsetvā pattacīvaramādāya sāvatthiṁ piṇḍāya pavisuṁsu. sāvatthiyaṁ piṇḍāya caritvā pacchābhattaṁ piṇḍapātapaṭikkantā yena bhagavā tenupasaṅkamiṁsu, upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdiṁsu, ekamantaṁ nisinnā kho te bhikkhū bagavantaṁ etadavocuṁ: idha bhante, sambahulā nānātitthiyā samaṇabrāhmaṇa1 paribbājakā sāvatthiyaṁ paṭivasanti nānādiṭṭhikā nānākhantikā nānārucikā nānādiṭṭhinissayanissitā. santeke samaṇabrāhmaṇā evaṁvādino evaṁdiṭṭhino 'sassato loko idameva saccaṁ moghamañña'nti. (1)

santi paneke samaṇabrāhmanā evaṁvādino evaṁdiṭṭhino 'asassato loko idameva saccaṁ moghamañña'nti. (2)

santeke samaṇabrāhmaṇā evaṁvādino evaṁdiṭṭhino 'antavā loko idameva saccaṁ moghamañña'nti. (3)

santi paneke samaṇabrāhmanā evaṁvādino evaṁdiṭṭhino ' anantavā loko idameva saccaṁ moghamañña'nti (4)

santeke samaṇabrāhmaṇā evaṁvādino evaṁdiṭṭhino ' taṁ jīvaṁ taṁ sarīraṁ idameva sacacaṁ moghamañña'nti. (5)

santi paneke samaṇabrāhmaṇā evaṁvādino evaṁdiṭṭhino 'aññaṁ jīvaṁ aññaṁ sarīraṁ idameva saccaṁ moghamañña'nti. (6)

santeke samaṇabrāhmaṇā evaṁvādino evaṁdaṭṭhino 'hoti tathāgato parammaranā idameva saccaṁ meghamañña'nti (7)

santi paneke samaṇabrāhmaṇā evaṁvādino evaṁdaṭṭhino 'hoti tathāgato parammaranā idameva saccaṁ meghamañña'nti (8)

santi paneke samaṇabrāhmaṇā evaṁvādino evaṁdaṭṭhino 'hoti ca na hoti ca tathāgato parammaranā idameva saccaṁ meghamañña'nti (9)

santi paneke samaṇabrāhmaṇā evāvādino evaṁdiṭṭhino 'neva hoti ca, na na hoti tathāgato parammaraṇā idameva saccaṁ moghamañña'nti. (10)
te bhaṇanejātā kalahajātā vivādāpannā aññamaññaṁ mukhasattīhi vitudantā viharanti 'ediso dhamo nediso dhammo, nediso dhammo ediso dhammo'ti.

3. aññatitthiyā bhikkhave, paribbājakā andhā, acakkhukā, atthaṁ na jānanti2 anatthaṁ na jananti, dhammaṁ na jānanti, adhammaṁ [pts page 068] [\q  68/]   na jānanti. te atthaṁ ajānantā anatthaṁ ajānantā, dhammaṁ ajānantā, adhammaṁ ajānantā bhaṇḍanajātā kalahajātā vivādāpannā aññamaññaṁ mukhasattīhā vitudantā viharanti: 'ediso dhammo kediso dhammo, nediso dhammo ediso dhammo'ti.

4. bhūtapubbaṁ bhikkhave, imissāyeva sāvatthiyā aññataro rājā ahosi. atha kho bhikkhave, so rājā aññataraṁ purisaṁ āmantesi: ehi tvaṁ ambho purisa, yāvatakā3sāvatthiyā4 jaccandhā te sabbe ekajjhaṁ sannipātehī'ti. 'evaṁ devā'tikho bhikkhave, so puriso tassa rañño paṭissutvā yāvatakā sāvatthiyā jaccandhā, te sabbe gahetvā yena so rājā tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā taṁ rājānaṁ etadavoca: 'sannipātitā5 kho te deva, yāvatakā sāvatthiyaṁ jaccandhā'ta. ' tena hi bhaṇe, jaccandhānaṁ hatthiṁ dassehī'ti. 'evaṁ devā'ti kho bhikkhave, so puriso tassa rañño paṭissutvā jaccandhānaṁ hatthiṁ dassesi. ediso jaccandhā, hatthiti:

1. samaṇa brāhmaṇā. 2. te atthaṁ najānanti, maṁ 3. yāvatikā. sabbattha 4. sāvatthiyaṁ. sī 5. sannipatitā, ma.
[bjt page 262] [\x 262/]

ekaccānaṁ jaccandhānaṁ hatthissa sīsaṁ dassesi. 'ediso jaccandhā, hatthi'ti. ekaccānaṁ jaccandhānaṁ hatthissa kaṇṇaṁ dassesi, 'ediso jaccandhā, hatthi'ti. ekaccānaṁ jaccandhānaṁ hatthissa dantaṁ dassesi, 'ediso jaccandhā, hatthi'ti. ekaccānaṁ jaccandhānaṁ hatthissa soṇḍaṁ dassesi, 'ediso jaccandhā, hatthi'ti. ekaccānaṁ jaccandhānaṁ hatthissa kāyaṁ dassesi, 'ediso jaccandhā, hatthi'ti. ekaccānaṁ jaccandhānaṁ hatthissa pādaṁ dassesi, 'ediso jaccandhā, hatthi'ti. ekaccānaṁ jaccandhānaṁ hatthissa satthiṁ1 dassesi, 'ediso jaccandhā, hatthi'ti. ekaccānaṁ jaccandhānaṁ hatthissa naṅguṭṭhaṁ dassesi, 'ediso jaccandhā, hatthi'ti. ekaccānaṁ jaccandhānaṁ hatthissa vāladhiṁ dassesi, 'ediso jaccandhā, hatthi'ti.

atha kho bhikkhave, so puriso jaccandhānaṁ hatthiṁ dassetvā yena so rājā tenupasaṅkami. upasaṅkamitvā taṁ rājānaṁ etadaveca: 'diṭṭho kho tehi deva, jaccandhehi hatthi, yassa'dāni devo kālaṁ maññasi'ti.

5. atha kho bhikkhave so rājā yena te jaccandhā tenupasaṅkami. upasaṅkamitvā te jaccandhe etadavoca: 'diṭṭho vo jaccandhā hatthi'ti. 'evaṁ deva, diṭṭho no hatthi'ti. vadetha jaccandhā, 'ediso2 hatthi'ti. yehi bhikkhave jaccandhehi hatthissa sīsaṁ diṭṭhaṁ ahosi, te evamāhaṁsu: 'ediso deva, hatthi, seyyathāpi kumho'ti. yehi bhikkhave jaccandhehi hatthissa kaṇṇo diṭṭho ahosi, te evamāhaṁsu, 'ediso deva hatthi seyyathāpi suppaṁ3'ti. yehi bhikkhave jaccandhehi bhatthissa danto diṭṭho ahosi, te evamāhaṁsu, 'ediso deva hatthi seyyathāpi phālo'ti, yehi bhikkhave jaccandhehi hatthissa soṇḍo diṭṭho ahosi, te evamāhaṁsu, [pts page 069  [\q  69/]  ']ediso deva hatthi seyyathāpi naṅgalīsā'ti. yehi bhikkhave jaccandhehi hatthissa kāyo diṭṭho ahosi, te evamāhaṁsu, 'ediso deva hatthi seyyathāpi koṭṭho'ti, yehi bhikkhave jaccandhehi hatthissa pādo diṭṭho ahosi, te evamāhaṁsu, 'ediso deva hatthi seyyathāpi thūno'ti, yehi bhikkhave jaccandhehi hatthissa satthi4 diṭṭho ahosi, te evamāhaṁsu, 'ediso deva hatthi seyyathāpi udukkhalo'ti, yehi bhikkhave jaccandhehi hatthissa naṅguṭṭhaṁ diṭṭhaṁ ahosi, te evamāhaṁsu, 'ediso deva hatthi seyyathāpi musalo'ti, yehi bhikkhave jaccandhehi hatthissa vāladhi diṭṭho ahosi, te evamāhaṁsu, 'ediso deva hatthi seyyathāpi sammajjanī'ti. te 'ediso hatthi nediso hatthi, nediso hatthi ediso hatthi'ti. aññamaññaṁ muṭṭhihi saṁkhubhiṁsu. 5 tena ca pana bhikkhave so rājā attamano ahosi.

evameva kho bhikkhave, aññatitthiyā paribbājakā andhā acakkhukā atthaṁ na jānanti2 anatthaṁ na jananti, dhammaṁ na jānanti, adhammaṁ na jānanti. te atthaṁ ajānantā anatthaṁ ajānantā, dhammaṁ ajānantā, adhammaṁ ajānantā bhaṇḍanajātā kalahajātā vivādāpannā aññamaññaṁ mukhasattīhā vitudantā viharanti: 'ediso dhammo kediso dhammo, nediso dhammo ediso dhammo'ti.

6. atha kho bhagavā etamatthaṁ viditvā tāyaṁ velāyaṁ imaṁ udānaṁ udānesi:

"imesu kira sajjanti eke samaṇabrāhmaṇā,
viggayha naṁ vivadanti janā ekaṅgadassīno"ti.

1. piṭṭhiṁ, sī. 2. kīdīso, sī. 3. suppo, sī. 4. piṭṭhi, sī. 5. saṁyujjhiṁsu, sī.
[bjt page 264] [\x 264/]

6. 5.

dutiyanānātitthiyasuttaṁ

1. evaṁ me sutaṁ: ekaṁ samayaṁ bhagavā sāvatthiyaṁ viharati, jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. tena kho pana samayena sambahulā nānātitthiyā samaṇabrāhmaṇa1 paribbājakā sāvatthiyaṁ paṭivasanti, nānādiṭṭhikā nānākhantikā nānārucikā nānādiṭṭhinissayanissitā.

santeke samaṇabrāhmaṇā evaṁvādino evaṁdiṭṭhino: 'sassato attā ca loko ca idameva saccaṁ moghamañña'nti. (1)

santi paneke samaṇabrāhmaṇā evāvādino evaṁdiṭṭhino: -'asassato attā ca loko ca idameva saccaṁ moghamañña'nti. (2)

santeke samaṇabrāhmaṇā evaṁvādino evaṁdiṭṭhino: 'sassato asassato2 attā ca loko ca idameva saccaṁ moghamañña'nti. (3)

santi paneke samaṇabrāhmaṇā evaṁvādino evaṁdiṭṭhino: 'neva sassato nāsassato attā ca loko ca idameva saccaṁ moghamañña'nti. (4)
santeke samaṇabrāhmaṇā evaṁvādino evaṁdiṭṭhino: ' sayaṁ kato attā ca loko ca idameva saccaṁ moghamañña'nti. (5)

santeke samaṇabrāhmaṇā evaṁvādino evaṁdiṭṭhino: ' paraṁ kato attā ca loko ca idameva saccaṁ moghamañña'nti. (6)

santeke samaṇabrāhmaṇā evaṁvādino evaṁdiṭṭhino: ' sayaṁ kato paraṁkato3 attā ca loko ca idameva saccaṁ moghamañña'nti. (7)

santi paneke samaṇabrāhmaṇā evaṁvādino evaṁdiṭṭhino: 'asayaṁ kāro aparaṁkāro4 adhiccasamuppanno attā ca loko ca, idameva saccaṁ moghamañña'nti. (8)

santeke samaṇabrāhmaṇā evaṁvādino evaṁdiṭṭhino: ' sassataṁ sukhadukkhaṁ attā ca loko ca idameva saccaṁ moghamañña'nti. 2 (9)

santi paneke samaṇabrāhmaṇā evaṁvādino evaṁdiṭṭhino: 'asassataṁ sukhadukkhaṁ attā ca loko ca idameva saccaṁ moghamañña'nti. (10)

santeke samaṇabrāhmaṇā evaṁvādino evaṁdiṭṭhino: ' sassataṁ asassataṁ5 sukhadukkhaṁ attā ca loko ca idameva saccaṁ moghamañña'nti. (11)

santi paneke samaṇabrāhmaṇā evaṁvādino evaṁdiṭṭhino: 'neva sassataṁ nāsassataṁ sukhadukkhaṁ attā ca loko ca idameva saccaṁ moghamañña'nti. (12)

1. samaṇabrāhmaṇā, si. 2. sassatoca. asasasato ca. machasaṁ 3. sayaṁ kato ca paraṁ kato ca, sabbattha 4. asayaṁkāro ca aparaṁkāro ca, tathā. 5. sassatañca asassatañca, tathā.

[bjt page 266] [\x 266/]

santeke samanabrāhmaṇā evaṁvādino evaṁdiṭṭhino: 'sayaṁkataṁ sukhadukkhaṁ attā ca loko ca idameva saccaṁ moghamañña'nti. (13)

santi paneke samaṇabrāhmaṇā evaṁvādino evaṁdiṭṭhino: 'paraṁkataṁ sukhadukkhaṁ attā caloko ca idameva saccaṁ moghamañña'nti. (14)

santeke samanabrāhmaṇā evaṁvādino evaṁdiṭṭhino: 'sayaṁkataṁ paraṁkataṁ1 sukhadukkhaṁ attā ca loko ca idameva saccaṁ moghamañña'nti. (15)

santi paneke samaṇabrāhmaṇā evaṁvādino evaṁdiṭṭhino: 'asayaṁkāraṁ aparaṁkāraṁ adhiccasamuppannaṁ sukhadukkhaṁ attā ca loko ca idameva saccaṁ moghamañña'nti. (16)
te bhaṇḍanajātā kalahajātā vivādāpannā aññamaññaṁ mukhasattihi vitudantā viharanti: 'ediso dhammo, nediso mmo. nediso dhammo, ediso dhammo'ti.

2. atha kho sambahulā bhikkhū pubbanhasamayaṁ nivāsetvā pattacīvaramādāya sāvatthiṁ piṇḍāya pavisiṁsu. sāvatthiyaṁ piṇḍāya caritvā pacchābhattaṁ piṇḍapātapaṭikkantā yena bhagavā tenupasaṅkamiṁsu, upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdiṁsu. ekamantaṁ nisinnā kho te bhikkhū bhagavantaṁ etadavocuṁ:

idha bhante sambahulā nānātittiyā samaṇabrāhmaṇa2 paribbājakā sāvatthiyaṁ paṭivasanti nānādiṭṭhikā nānākhantikā nānārucikā nānādiṭṭhinissayanissitā. santeke samaṇaba;hmaṇā evaṁvādino evaṁdiṭṭhino: 'sassato attā ca loko ca idameva saccaṁ moghamaññanti
santeke samaṇabrāhmaṇā evaṁvādino evaṁdiṭṭhino: 'sassato attā ca loko ca idameva saccaṁ moghamañña'nti. (1)

santi paneke samaṇabrāhmaṇā evāvādino evaṁdiṭṭhino: -'asassato attā ca loko ca idameva saccaṁ moghamañña'nti. (2)

santeke samaṇabrāhmaṇā evaṁvādino evaṁdiṭṭhino: 'sassato asassato2 attā ca loko ca idameva saccaṁ moghamañña'nti. (3)

santi paneke samaṇabrāhmaṇā evaṁvādino evaṁdiṭṭhino: 'neva sassato nāsassato attā ca loko ca idameva saccaṁ moghamañña'nti. (4)
santeke samaṇabrāhmaṇā evaṁvādino evaṁdiṭṭhino: ' sayaṁ kato attā ca loko ca idameva saccaṁ moghamañña'nti. (5)

santeke samaṇabrāhmaṇā evaṁvādino evaṁdiṭṭhino: ' paraṁ kato attā ca loko ca idameva saccaṁ moghamañña'nti. (6)

santeke samaṇabrāhmaṇā evaṁvādino evaṁdiṭṭhino: ' sayaṁ kato paraṁkato3 attā ca loko ca idameva saccaṁ moghamañña'nti. (7)

santi paneke samaṇabrāhmaṇā evaṁvādino evaṁdiṭṭhino: 'asayaṁ kāro aparaṁkāro4 adhiccasamuppanno attā ca loko ca, idameva saccaṁ moghamañña'nti. (8)

santeke [pts page 070] [\q  70/]   samaṇabrāhmaṇā evaṁvādino evaṁdiṭṭhino: ' sassataṁ sukhadukkhaṁ attā ca loko ca idameva saccaṁ moghamañña'nti. 2 (9)

santi paneke samaṇabrāhmaṇā evaṁvādino evaṁdiṭṭhino: 'asassataṁ sukhadukkhaṁ attā ca loko ca idameva saccaṁ moghamañña'nti. (10)

santeke samaṇabrāhmaṇā evaṁvādino evaṁdiṭṭhino: ' sassataṁ asassataṁ5 sukhadukkhaṁ attā ca loko ca idameva saccaṁ moghamañña'nti. (11)

santi paneke samaṇabrāhmaṇā evaṁvādino evaṁdiṭṭhino: 'neva sassataṁ nāsassataṁ sukhadukkhaṁ attā ca loko ca idameva saccaṁ moghamañña'nti. (12)

santeke samanabrāhmaṇā evaṁvādino evaṁdiṭṭhino: 'sayaṁkataṁ sukhadukkhaṁ attā ca loko ca idameva saccaṁ moghamañña'nti. (13)

santi paneke samaṇabrāhmaṇā evaṁvādino evaṁdiṭṭhino: 'paraṁkataṁ sukhadukkhaṁ attā caloko ca idameva saccaṁ moghamañña'nti. (14)

santeke samanabrāhmaṇā evaṁvādino evaṁdiṭṭhino: 'sayaṁkataṁ paraṁkataṁ1 sukhadukkhaṁ attā ca loko ca idameva saccaṁ moghamañña'nti. (15)

santi paneke samaṇabrāhmaṇā evaṁvādino evaṁdiṭṭhino: 'asayaṁkāraṁ aparaṁkāraṁ adhiccasamuppannaṁ sukhadukkhaṁ attā ca loko ca idameva saccaṁ moghamañña'nti. (16)
te bhaṇḍanajātā kalahajātā vivādāpannā aññamaññaṁ mukhasattihi vitudantā viharanti: 'ediso dhammo, nediso mmo. nediso dhammo, ediso dhammo'ti.

3. aññatitthiyā bhikkhave, paribbājakā andhā acakkhukā atthaṁ na jānanti. 3 anatthaṁ na jānanti, dhammaṁ na jānanti, adhammaṁ na jānanti. te atthaṁ ajānantā anatthaṁ ajānantā dhammaṁ ajānantā adhammaṁ ajānantā bhaṇḍanajātā kalahajātā vivādāpannā aññamaññaṁ mukhasattīhi vutudantā viharanti: 'ediso dhammo nediso dhammo, nedisodhammo ediso dhammo'ti

4. atha kho bhagavā etamatthaṁ viditvā tāyaṁ velāyaṁ imaṁ udānaṁ udānesi: -

"imesu kira sajjanti eke samaṇabrāhmaṇā,
antarāva visīdanti apatvāva tamogadhaṁ"ti.

6. 6
tatiya nānātitthiyasuttaṁ.

1. evaṁ me sutaṁ: ekaṁ samayaṁ bhagavā sāvatthiyaṁ viharati, jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. te na kho pana samayena sambahulā nānātitthiyā samaṇabrāhmaṇa4 paribbājakā sāvatthiyaṁ paṭivasanti, nānādiṭṭhikā nānākhantikā nānārucikā nānādiṭṭhinissayanissitā.

1. sayaṁ katañca paraṁ katañca, sabbattha 2. samaṇabrāhmaṇā sī 3. te atthaṁ na jānanti, ma. 4. samaṇabrāhmaṇā, sī.
[bjt page 268] [\x 268/]
santeke samaṇabrāhmaṇā evaṁvādino evaṁdiṭṭhino: 'sassato attā ca loko ca idameva saccaṁ moghamañña'nti. (1)

santi paneke samaṇabrāhmaṇā evāvādino evaṁdiṭṭhino: -'asassato attā ca loko ca idameva saccaṁ moghamañña'nti. (2)

santeke samaṇabrāhmaṇā evaṁvādino evaṁdiṭṭhino: 'sassato asassato2 attā ca loko ca idameva saccaṁ moghamañña'nti. (3)

santi paneke samaṇabrāhmaṇā evaṁvādino evaṁdiṭṭhino: 'neva sassato nāsassato attā ca loko ca idameva saccaṁ moghamañña'nti. (4)
santeke samaṇabrāhmaṇā evaṁvādino evaṁdiṭṭhino: ' sayaṁ kato attā ca loko ca idameva saccaṁ moghamañña'nti. (5)

santeke samaṇabrāhmaṇā evaṁvādino evaṁdiṭṭhino: ' paraṁ kato attā ca loko ca idameva saccaṁ moghamañña'nti. (6)

santeke samaṇabrāhmaṇā evaṁvādino evaṁdiṭṭhino: ' sayaṁ kato paraṁkato3 attā ca loko ca idameva saccaṁ moghamañña'nti. (7)

santi paneke samaṇabrāhmaṇā evaṁvādino evaṁdiṭṭhino: 'asayaṁ kāro aparaṁkāro4 adhiccasamuppanno attā ca loko ca, idameva saccaṁ moghamañña'nti. (8)

santeke samaṇabrāhmaṇā evaṁvādino evaṁdiṭṭhino: ' sassataṁ sukhadukkhaṁ attā ca loko ca idameva saccaṁ moghamañña'nti. 2 (9)

santi paneke samaṇabrāhmaṇā evaṁvādino evaṁdiṭṭhino: 'asassataṁ sukhadukkhaṁ attā ca loko ca idameva saccaṁ moghamañña'nti. (10)

santeke samaṇabrāhmaṇā evaṁvādino evaṁdiṭṭhino: ' sassataṁ asassataṁ5 sukhadukkhaṁ attā ca loko ca idameva saccaṁ moghamañña'nti. (11)

santi paneke samaṇabrāhmaṇā evaṁvādino evaṁdiṭṭhino: 'neva sassataṁ nāsassataṁ sukhadukkhaṁ attā ca loko ca idameva saccaṁ moghamañña'nti. (12)

santeke samanabrāhmaṇā evaṁvādino evaṁdiṭṭhino: 'sayaṁkataṁ sukhadukkhaṁ attā ca loko ca idameva saccaṁ moghamañña'nti. (13)

santi paneke samaṇabrāhmaṇā evaṁvādino evaṁdiṭṭhino: 'paraṁkataṁ sukhadukkhaṁ attā caloko ca idameva saccaṁ moghamañña'nti. (14)

santeke samanabrāhmaṇā evaṁvādino evaṁdiṭṭhino: 'sayaṁkataṁ paraṁkataṁ1 sukhadukkhaṁ attā ca loko ca idameva saccaṁ moghamañña'nti. (15)

1. sayaṁkato ca paraṁkato ca, sabbattha. 2. asayaṁkaroca aparaṁkaro ca, tathā 3. sassatañca asassatañca, tathā, 4. sayaṁkatañca paraṁkatañca, tathā.

[bjt page 270] [\x 270/]

santi paneke samaṇabrāhmaṇā evaṁvādino evaṁdiṭṭhino: 'asayaṁkāraṁ aparaṁkāraṁ adhiccasamuppannaṁ sukhadukkhaṁ attā ca loko ca idameva saccaṁ moghamañña'nti. (16)
te bhaṇḍanajātā kalahajātā vivādāpannā aññamaññaṁ mukhasattihi vitudantā viharanti: 'ediso dhammo, nediso mmo. nediso dhammo, ediso dhammo'ti.

2. atha kho sambahulā bhikkhū pubbanhasamayaṁ nivāsetvā pattacīvaramādāya sāvatthiṁ piṇḍāya pavisiṁsu. sāvatthiyaṁ piṇḍāya caritvā pacchābhattaṁ piṇḍapātapaṭikkantā yena bhagavā tenupasaṅkamiṁsu, upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdiṁsu. ekamantaṁ nisinnā kho te bhikkhū bhagavantaṁ etadavocuṁ:

idha bhante sambahulā nānātittiyā samaṇabrāhmaṇa2 paribbājakā sāvatthiyaṁ paṭivasanti nānādiṭṭhikā nānākhantikā nānārucikā nānādiṭṭhinissayanissitā. santeke samaṇaba;hmaṇā evaṁvādino evaṁdiṭṭhino: 'sassato attā ca loko ca idameva saccaṁ moghamaññanti
santi paneke samaṇabrāhmaṇā evāvādino evaṁdiṭṭhino: -'asassato attā ca loko ca idameva saccaṁ moghamañña'nti. (2)

santeke samaṇabrāhmaṇā evaṁvādino evaṁdiṭṭhino: 'sassato asassato2 attā ca loko ca idameva saccaṁ moghamañña'nti. (3)

santi paneke samaṇabrāhmaṇā evaṁvādino evaṁdiṭṭhino: 'neva sassato nāsassato attā ca loko ca idameva saccaṁ moghamañña'nti. (4)
santeke samaṇabrāhmaṇā evaṁvādino evaṁdiṭṭhino: ' sayaṁ kato attā ca loko ca idameva saccaṁ moghamañña'nti. (5)

santeke samaṇabrāhmaṇā evaṁvādino evaṁdiṭṭhino: ' paraṁ kato attā ca loko ca idameva saccaṁ moghamañña'nti. (6)

santeke samaṇabrāhmaṇā evaṁvādino evaṁdiṭṭhino: ' sayaṁ kato paraṁkato3 attā ca loko ca idameva saccaṁ moghamañña'nti. (7)

santi paneke samaṇabrāhmaṇā evaṁvādino evaṁdiṭṭhino: 'asayaṁ kāro aparaṁkāro4 adhiccasamuppanno attā ca loko ca, idameva saccaṁ moghamañña'nti. (8)

santeke samaṇabrāhmaṇā evaṁvādino evaṁdiṭṭhino: ' sassataṁ sukhadukkhaṁ attā ca loko ca idameva saccaṁ moghamañña'nti. 2 (9)

santi paneke samaṇabrāhmaṇā evaṁvādino evaṁdiṭṭhino: 'asassataṁ sukhadukkhaṁ attā ca loko ca idameva saccaṁ moghamañña'nti. (10)

santeke samaṇabrāhmaṇā evaṁvādino evaṁdiṭṭhino: ' sassataṁ asassataṁ5 sukhadukkhaṁ attā ca loko ca idameva saccaṁ moghamañña'nti. (11)

santi paneke samaṇabrāhmaṇā evaṁvādino evaṁdiṭṭhino: 'neva sassataṁ nāsassataṁ sukhadukkhaṁ attā ca loko ca idameva saccaṁ moghamañña'nti. (12)

santeke samanabrāhmaṇā evaṁvādino evaṁdiṭṭhino: 'sayaṁkataṁ sukhadukkhaṁ attā ca loko ca idameva saccaṁ moghamañña'nti. (13)

santi paneke samaṇabrāhmaṇā evaṁvādino evaṁdiṭṭhino: 'paraṁkataṁ sukhadukkhaṁ attā caloko ca idameva saccaṁ moghamañña'nti. (14)

santeke samanabrāhmaṇā evaṁvādino evaṁdiṭṭhino: 'sayaṁkataṁ paraṁkataṁ1 sukhadukkhaṁ attā ca loko ca idameva saccaṁ moghamañña'nti. (15)

santi paneke samaṇabrāhmaṇā evaṁvādino evaṁdiṭṭhino: 'asayaṁkāraṁ aparaṁkāraṁ adhiccasamuppannaṁ sukhadukkhaṁ attā ca loko ca idameva saccaṁ moghamañña'nti. (16)
te bhaṇḍanajātā kalahajātā vivādāpannā aññamaññaṁ mukhasattihi vitudantā viharanti: 'ediso dhammo, nediso mmo. nediso dhammo, ediso dhammo'ti.

aññatitthiyā bhikkhave, paribbājakā andhā acakkhukā atthaṁ na jānanti. 3 anatthaṁ na jānanti, dhammaṁ na jānanti, adhammaṁ na jānanti. te atthaṁ ajānantā anatthaṁ ajānantā dhammaṁ ajānantā adhammaṁ ajānantā bhaṇḍanajātā kalahajātā vivādāpannā aññamaññaṁ mukhasattīhi vutudantā viharanti: 'ediso dhammo nediso dhammo, nedisodhammo ediso dhammo'ti

3. atha kho bhagavā etamatthaṁ viditvā tāyaṁ velāyaṁ imaṁ udānaṁ udānesi:

"ahaṅkārapasutāya pajā paraṅkārūpasaṁhitā.
etadeke nābbhaññiṁsu na naṁ sallanti addasuṁ.

etañca sallaṁ paṭicca3 passato
ahaṁ karomī'ti na tassa hoti,
paro karotīti na tassa hoti,

mānupetā ayaṁ pajā mānaganthā mānavinibandhā,
diṭṭhisu sārambhakathā saṁsāraṁ nātivattatī"ti.

1. samaṇabrāhmaṇā, sī 2. te atthaṁ na jānanti, maṁ 3, paṭigacca, sī.

[bjt page 272] [\x 272/]

6. 7.
subhūtisuttaṁ

1. evaṁ [pts page 071] [\q  71/]   me sutaṁ: ekaṁ samayaṁ bhagavā sāvatthiyaṁ viharati, jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. tena kho pana samayena āyasmā subhūti bhagavato avidūre nisinno hoti, pallaṅkaṁ ābhujitvā ujuṁ kāyaṁ paṇidhāya avitakkasamādhiṁ1 samāpajjitvā. addasā khobhagavā āyasmantaṁ subhūtiṁ avidūre nisinnaṁ pallaṅkaṁ ābhujitvā ujuṁ kāyaṁ paṇidhāya avitakkasamādhiṁ1 samāpannaṁ.

2. atha kho bhagavā etamatthaṁ viditvā tāyaṁ valoyaṁ imaṁ udānaṁ udānesi:
"yassa vitakkā vidhūpitā
ajjhattaṁ suvikappitā asesā,
taṁ saṅgamaticca arūpasaññi
catuyogātigato na jātumetī"ti.

6. 8. gaṇikāsuttaṁ

1. evaṁ me sutaṁ: ekaṁ samayaṁ bhagavā rājagahe viharati, veḷuvane kalandakanivāpe. tena kho pana samayena rājagahe dve pūgā aññatarissā gaṇikāya sāratatā honti paṭibaddhacittā. 2 bhaṇḍanajātā kalahajātā vivādāpannā aññamaññaṁ pāṇihipi upakkamanti, lehipi upaikkamanti daṇḍehipi upakkamanti, satthehipi upakkamanti. te tattha maraṇampi nigacchanti, maraṇamattampi dukkhaṁ.

atha kho sambahulā bhikkhū pubbanhasamayaṁ nivāsetvā pattacīvaramādāya rājagahaṁ piṇḍāya pavisiṁsu. rājagahe piṇḍāya caritvā pacchābhattaṁ piṇḍapātapaṭikkantā yena bhagavā tenupasaṅkamiṁsu. upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdiṁsu. ekamantaṁ nisinnā kho te bhikkhū bhagavantaṁ etadavocuṁ: idha bhante rājagahe dve pūgā aññatarissā ganikāya sārattā paṭibaddhacittā2 bhaṇḍanajātā kalahajātā vivādāpannā aññamaññaṁ pāṇihipi upakkamanti, leḍḍūhipi upakkamanti, daṇḍehipi upakkamanti, satthehipi upakkamanti, te tattha maraṇampi nigacchanti, maraṇamattampi dukkhanti.

3. atha kho bhagavā etamattha viditvā tāyaṁ velāyaṁ imaṁ udānaṁ udānesi:

1. avitakkaṁ samādhiṁ, sī 2. paṭibandhacittātipi atthi

[bjt page 274] [\x 274/]

"yañca pattaṁ yañca pattabbaṁ, ubayametaṁ rajānukiṇṇaṁ āturassānusikkhato.

ye ca sikkhāsārā, sīlabbatajīvitabrahmacariyaupaṭṭhānasārā, 1 ayameko anto.

ye ca evaṁvādino: 'natthi kāmesu doso'ti ayaṁ dutiyo anto. iccete [pts page 072] [\q  72/]   ubho antā kaṭasivaḍḍhanā. kaṭasiyo diṭṭhiṁ vaḍḍhenti. ete te ubho ante anabiññāya oliyanti eke atidhāvanti eko. ye ca kho te abhiññāya tata; ca nāhesuṁ tena ca na maññiṁsu. vaṭṭaṁ tesaṁ natthi paññāpanāyā"ti.

6. 9.
upātisuttaṁ

1. evaṁ me sutaṁ: ekaṁ samayaṁ bhagavā sāvatthiyaṁ vimarati. jetavane anāthapiṇḍikassa ārāmega tena kho pana samayena bhagavā rattandhakāratimisāyaṁ abbhokāse nisinno hoti, telappadīpesu jhāmānesu. te na kho pana samayena sambahulā adhipātakā tesu telappadipesu āpātaparipātaṁ anayaṁ āpajjanti. vyasanaṁ āpajjanti. addasā kho bhagavā te sambahule adhipātake tesu telappadīpesu āpātaparipātaṁ anayaṁ āpajjante vyasanaṁ āpajjante. 2

2. atha kho bhagavā etamatthaṁ viditvā tāyaṁ velajayaṁ imaṁ udānaṁ udānesi: -

"upātidhāvanti na sāramenti navaṁ navaṁ bandhanaṁ brūhayanti,
patanti pajjotamivādhipātakā3 diṭṭhe sute itiheke niviṭṭhā"ti.

1. sīlabbataṁ jīvitaṁ brahmacariyaṁ upaṭṭhānaṁ, mudditaṭṭhakathā. upaṭṭhānasāro. mudditapāḷi.
2. anayavyasanaṁ āpajjante, sabbattha. 3. adhipātā, si.

[bjt page 276] [\x 276/]

6. 10.

tathāgatuppādasuttaṁ.

1. evaṁ me staṁ: ekaṁ samayaṁ bhagavā sāvatthiyaṁ vimarati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. atha kho āyasmā ānando yena bhagavā tenupasaṅkami. upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdi. ekamantaṁ nisinno kho āyasmā ānando bhagavantaṁ etadavoca: yāvakīvañca bhante, tathāgatā loke nūppajjanti arahanto sammāsambuddhā, tāva aññatitthiyā paribbājakā sakkatā honti garukatā mānitā pūjitā apacitā lābhī cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhārānaṁ. yato ca kho bhante, tathāgatā loke uppajjanti arahanto sammāsambuddhā, atha1 aññatitthiyā paribbājakā asakkatā honti agarukatā amānitā apūjitā anapacitā, na lābhī cīvarapiṇḍa pātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhārānaṁ. bhagavā yeva'dāni [pts page 073] [\q  73/]   bhante, sakkato garu kato mānito pūjito apacito, lābhī cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhārānaṁ, bhikkhusaṅgho cāti.

2. evametaṁ ānanda, yāvatīvañca ānanda, tathāgatā loke nuppajjanti arahanto sammāsambuddhā. tāva aññatitthiyā paribbājakā sakkatā honti garukatā mānitā pūjitā apacitā, lābhī cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhārānaṁ. yato ca kho ānanda tathāgatā loke uppajjanti arahanto sammāsambuddhā, atha1 aññatitthiyā paribbājakā asakkatā honti agarukatā mānitā apūjitā anapacitā, na lābhī cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccaya bhesajjaparikkhārānaṁ. tathāgato'ca'dāni sakkato garukato mānito pūjito apacito. lābhī cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhārānaṁ, bhikkhusaṅgho cāti3.

3. atha kho bhagavā ekamatthaṁ viditvā tāyaṁ velāyaṁ imaṁ udānaṁ udānesi: -

"obhāsati tāva so kimi yāva na uggamati2 pabhaṅkaro,
verovanambhi3 uggate hatappabho hoti na cāpi bhasati.

evaṁ obhāsitameva takkikānaṁ
yāva sammāsambuddhā loke nūppajjanti,
na takkikā sujjhanti na cāpi sāvakā
duddiṭṭhi na dukkhā pamuccare"ti.

jaccandhavaggo kammo.

tassuddānaṁ

āyu jamula vekkhaṇa tīṇi titthiyā subhūti, 4
gaṇikā5 upāti navamo uppajjanti'ti tedasa.

1. atha kho, sabbattha. 2. annamatī, sī, unnamate, ma. 3. virocanamhi, si. saverocanamhi, ma 4. tayo titthiya subhūhi, si, 5. āyusamossajjanaṁ ca paṭisallā āhu tīni tira titthiyā sattamamāna subhūtiṁ gaṇikā, si.

[bjt page 278] [\x 278/]

cullavaggo sattamo.

[pts page 074  [\q  74/]  7. 1.]
paṭhamabhaddiyasuttaṁ.

1. evaṁ me sutaṁ: ekaṁ samayaṁ bhagavā sāvatthiyaṁ vimarati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. tena kho pana samayena āyasmā sāriputto āyasmantaṁ lakuṇṭakabhaddiyaṁ anekapariyāyena dhammiyā kathāya sandasseti samādapeti samuttejeti sampahaṁseti. atha kho āyasmato lakuṇṭakabhaddiyassa āyasmatā sāriputtena anekapariyāyena dhammiyā kathāya sandassiyamānassa samādapiyamānassa samuttejiyamānassa sampahaṁsiyamānassa anupādāya āsavehi cittaṁ vimucci. addasā kho bhagavā āyasmantaṁ lakuṇṭakabhaddiyaṁ āyasmatā sāriputtena anekapariyāyena dhammiyā kathāya sandassiyamānaṁ samādapiyamānaṁ samuttejiyamānaṁ sampahaṁsiyamānaṁ, anupādāya āsavi cittaṁ vimuñcamānaṁ. 1

2. atha kho bhagavā etamatthaṁ viditvā tāyaṁ voyaṁ imaṁ udānaṁ udānesi: -

(uddhaṁ adho2 sabbadhi vippamutto
ayamahamasmi'ti3 anānupassī.
evaṁ vumutto udatāri oghaṁ
atiṇṇapubbaṁ apunabbhavāyā'ti.

7. 2.
dutiyabhaddiyasuttaṁ

1. evaṁ me sutaṁ: ekaṁ samayaṁ bhagavā sāvatthiyaṁ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa āme. tena kho pana samayena āyasmā sāriputto āyasmantaṁ lakuṇṭakabhaddiyaṁ sekkhaṁ maññamāno bhiyyosomattāya anekapariyāyena dhammiyā kathāya sandasseti samādapeti samuttejeti sampahaseti. addasā kho, bhagavā āyasmantaṁ sāriputtaṁ āyasmantaṁ lakuṇaṭakabhaddiyaṁ sekkhaṁ maññamānaṁ4 bhiyoyāsomattāya anekapariyāyena [pts page 075] [\q  75/]   dhammiyā kathaya sandassentaṁ samādapentaṁ samuttejentaṁ sampahaṁsentaṁ, anupādāya āsavehi cittaṁ vimuñcamānaṁ. 1

2. atha ko bhagavā etamatthaṁ viditvā tāyaṁ velāyaṁ imaṁ udānaṁ udānesi: -

"uddhaṁ adho2 sabbadhi vippamutto
ayamahamasmi'ti3 anānupassī,
evaṁ vimutto udatāri oghaṁ
atiṇṇapubbaṁ apunabbhavāyā'ti.

7. 2.
dutiyabhaddiyasuttaṁ

1. evaṁ me sutaṁ: ekaṁ samayaṁ bhagavā sāvatthiyaṁ vimarati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. tena kho pana samayena āyasmā sāriputto āyasmantaṁ lakuṇṭakabhaddiyaṁ sekkhaṁ maññamāno bhiyyosomattāya anetapariyāyena dhammiyā kathāya sandasseti samādapeti samuttejeti sampahaseti. addasā ko, bhagavā āyasmantaṁ sāriputtaṁ āyasmantaṁ lakuṇaṭakabhaddiyaṁ sekkhaṁ maññamānaṁ4 bhiyyosomattāya anekapariyāyena dhammiyā kathāya sandassentaṁ samādapentaṁ samuttejentaṁ sampahaṁsantaṁ.

2. atha kho bhagavā etamatthaṁ viditvā tāyaṁ velāyaṁ imaṁ udānaṁ udānesi: -
"acchecchi5 vaṭṭaṁ byāgā nirāsaṁ vusukkhā saritā na sandati.
jinnaṁ maṭṭaṁ na vattati esevanto dukkhassā'ti.

1. vimuttaṁ, sī. 2. adho ca, sī 3. ayaṁ ahamasmi, sī. katthaci. 4. maññamāno, sī. 5. acchejji, sīmu.

[bjt page 280] [\x 280/]

7. 3.
sattasuttaṁ.

1. evaṁ me sutaṁ: ekaṁ samayaṁ bhagavā sāvatthiya viharati jetavane anāphapiṇḍikassa ārāme. tena kho pana samayena sāvatthiyā manussā yebuyyena kāmesu ativelaṁ sattā1 rattā giddhā gathitā2 mucchitā ajjhopannā sammattakajātā3 kāmesu viharanti. atha kho sambahulā bhikkhū pubbanhasamayaṁ nivasetvā pattacīvaramādāya sāvatthiṁ piṇḍāyapavisiṁsu. sāvatthiyaṁ piṇḍāya caritvā pacchābhattaṁ piṇḍapātapaṭikkantā yena bhagavā tenupasaṅkamiṁsu, upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdiṁsu, ekamantaṁ nisinnā kho te bhikkhū bhagavantaṁ etadavocuṁ: idha bhante sāvatthiyā manussāyebhuyyena kāmesu ativelaṁ sattā1 rattā giddhā gathitā2 mucchitā ajjhopannā sammattakajātā3 kāmesu viharantī'ti.

2. atha kho bhagavā etamatthaṁ viditvā tāyaṁ velāyaṁ imaṁ udānaṁ udānesi: -

kāmesu sattā kāmasaṅgasattā4
saññojane vajjamapassamānā,
na hi jātu saññojanasaṅgasattā
oghaṁ tareyyūṁ vipulaṁ mahantaṁ"ti.

7. 4.
dutiyasattasuttaṁ.

1. evaṁ me sutaṁ: ekaṁ samayaṁ bhagavā sāvatthiyaṁ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa āme. tena kho pana samayena sāvatthiyā manussā yebhuyyena kāmesu sattā5 rattā giddhā gathitā6 mucchitā ajjhopannā andhakatā sammattakajātā 7 kāmesu viharanti. atha kho bhagavā pubbanhasamayaṁ nivasetvā pattacīvaramādāya sāvatthiṁ piṇḍāya pāvisi. addasā kho bhagavā sāvatthiyā te manusse yebhuyyena [pts page 076] [\q  76/]   kāmesu satte giddhe gathite2 mucchite ajjhopanne andhikate sammattakajāte7 kāmesu viharante.

2. atha kho bhagavā etamatthaṁ viditvā tāyaṁ velāyaṁ imaṁ udānaṁ udānesi: -

"kāmandhā jālasañchannā tanhāchadanachāditā,
pamattābandhūnā baddhā macchā'va kumināmukhe,
jarāmaraṇaṁ gacchanti vaccho khīrūpakova mātaraṁ"ti.

1. sattā honti, sabbattha. 2. gadhitā, ma. 3. sampattakajātā, si. 4. kāmesusaṅgā, si 5. sattā honti, sabbattha, 6. gadhitā. ma. 7. sampattakajātā, sī.

[bjt page 282] [\x 282/]
[bjt page 282] [\x 282/]

7. 5.
lakuṭhamakabhaddiyasuttaṁ

1. evaṁ me sutaṁ: ekaṁ samayaṁ bhagavā sāvatthiyaṁ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. tena kho pana samayena āyasmā lakuṇṭakabhaddiyo sambahulānaṁ bhikkhūnaṁ piṭṭhito piṭṭhito yena bhagavā tenupasaṅkami. addasā kho bhagavā āyasmantaṁ lakuṇṭakabhaddiyaṁ duhatova sambahulānaṁ bhikkhūnaṁ piṭṭhitoba tiṭṭhito āgacchantaṁ dubbaṇṇaṁ duddasikaṁ okomimakaṁ yebhūyyena bhikkhūnaṁ paribhūtarūpaṁ. disvāna bhikkū āmantesi: passatha no tumhe bhikkhave, etaṁ bhikkuṁ dūrato'va samaṁbahulānaṁ bhikkūnaṁ piṭṭhito tuṭṭhito āgacchantaṁ dubbaṇṇaṁ duddasikaṁ okomimakaṁ yebhūyyena bhikkhūnaṁ paribhūtarūpaṁti.

2. evaṁ bhante'ti. eso bhikkhave bhikkhu mahiddhiko mahānubhavo. na ca sā samāpatti sulabharūpā yā tena bikkhunā asamāpannapubbi. yassatthāya kulaputtā sammadeva agārasmā anagāriyaṁ pabbajanti. tadanuttaraṁ brahmacariyapariyosānaṁ diṭṭheva dhamme sayaṁ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharatī'ti.

3. atha ko bhagavā etamatthaṁ viditvā tāyaṁ velāyaṁ imaṁ udānaṁ udānesi: -

"nelaggo setapacchādo ekāro vattati ratho,
anīghaṁ passa āyantaṁ chinnasotaṁ abandhanaṁ"ti.

7. 6.
taṇhākkhayasuttaṁ

1. evaṁ me sutaṁ: ekaṁ samayaṁ bhagavā sāvatthiyaṁ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. tena kho pana samayena [pts page 077] [\q  77/]   āyasmā aññātakoṇḍañño bhagavato avidūre nisinno hoti, pallaṅkaṁ ābhūjitvā ujuṁ kāyaṁ paṇidhāya tanhāsaṅkhayavimuttiṁ paccavekkhamāno. addasā kho bhagavā āyasmantaṁ aññāta1 koṇḍaññaṁ avidūre nisinnaṁ pallaṅkaṁ ābhūjitvā ujuṁ kāyaṁ paṇidhāya taṇhāsaṅkhayavimuttiṁ paccavekkhamānaṁ.

2. atha kho bhagavā etamattha viditvā tāyaṁ velāyaṁ imaṁ udānaṁ udānesi:

1. aññāsikoṇḍañño, saddanīti.

[bjt page 284] [\x 284/]

"yassa mūlā1 chamā natthi paṇṇā natthi kuto latā.
taṁ dhīraṁ bandhanā muttaṁ ko taṁ ninditumarahati?
devāpi naṁ pasaṁsanti brahmunāpi pasaṁsito"ti.

7. 7.
papañcakkhayasuttaṁ
1. evaṁ me sutaṁ: ekaṁ samayaṁ bhagavā sāvatthiyaṁ vimarati jetavane anā, piṇḍikassa ārāme. tena kho pana samayena bhagavā attano papañcasaññāsaṅkhāpabhāṇaṁ paccavekkhamāno nisinno hoti.

2. atha kho bhagavā attano papañcasaññāsaṅkhāpahāṇaṁ viditvā tāyaṁ velāyaṁ imaṁudānaṁ udānesi: -

"yassa papañcā ṭhiti ca natthi
sandānaṁ2 palighañca citivatto,
taṁ taṁ nittaṇhaṁ muniṁ carantaṁ
nāvajānāti sadevako'pi loko"ti.

7. 8

kaccānasuttaṁ
1. evaṁ mesutaṁ: ekaṁ samayaṁ bhagavā sāvatthiyaṁ viharati jetavane anāthapiṇaḍikassa ārāme. tena kho pana samayena āyasmā mahākaccāno bhagavato avidūre nisinno hoti pallaṅkaṁ ābhujitvā ujuṁ kāyaṁ paṇidhāya kāyagatāya satiyā ajjhattaṁ parimukhaṁ sūpaṭṭhitāya. addasā kho bhagavā āyasmantaṁ mahākaccānaṁ avidūre nisinnaṁ pallaṅkaṁ ābhujitvā ujuṁ kāyaṁ paṇidhāya kāyagatāya satiyā ajjhattaṁ parimukhaṁ supaṭṭhitāya.

2. atha kho bhagavā etamatthaṁ viditvā tāyaṁ velāyaṁ imaṁ udānaṁ udānesi: -

"yassa [pts page 078] [\q  78/]   siyā sabbadā sati satataṁ kāyagatā upaṭṭhitā,
no cassa no ca me siyā na bhavissati na ca me bhavissi
anupubbavihārī tattha so kāleneva tare visattikaṁ"ti.
1. mūlaṁ, sī. 2. bandhānaṁ, vudditaṭṭhakathā.

[bjt page 286] [\x 286/]
7. 9.
udapānasuttaṁ

1. evaṁ me sutaṁ: ekaṁ samayaṁ bhagavā mallesu cārikaṁ caramāno mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṁ yena thūnaṁ1 nāma mallānaṁ brāhmaṇagāmo tadavasari. assosuṁ kho, thūneyyakā brāhmaṇagahapatikā' samaṇo ṇalu bho gotame sakyaputto sakyakulā pabbajito mallesu cārikaṁ caramāno mahati bhikkhusaṅghena saddhiṁ thūnaṁ anuppatto'ti. udapānaṁ tiṇassa ca bhusassa ca yāva mukhato pūresuṁ'mā te muṇḍakā samaṇakā pānīyaṁ apaṁsū'ti.
2. atha kho bhagavā maggā okkamma yena aññatahaṁ rukkhamūlaṁ tenupasaṅkami. upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdi. nisajja kho bhagavā āyasmantaṁ ānandaṁ āmantesi: 'iṅgha me tvaṁ ānanda, etamhā udapānā pānīyaṁ āharā'ti. evaṁ vutte āyasmā ānando bhagavantaṁ etadavoca: idāni so bhante, udapāno thūneyyakehi brāhmaṇagahapatikehi tiṇassa ca bhusassa ca yāca mukhato purito, 'mā te muṇḍakā samaṇakā pānīyaṁ apaṁsū'ti. dutiyampi kho gavā āyasmantaṁ ānandaṁ āmantesi: 'iṅgha me tvaṁ ānanda, etamhā udapānā pānīyaṁ āharā'ti. evaṁ vutte āyasmā ānando bhagavantaṁ etadavoca: idāni so bhante, udapāno thūneyyakehi brāhmaṇagahapatikehi tiṇassa ca bhusassa ca yāca mukhato purito, 'mā te muṇḍakā samaṇakā pānīyaṁ apaṁsū'ti. tatiyampi kho gavā āyasmantaṁ ānandaṁ āmantesi: ' iṅgha me tvaṁ ānanda etambhā udapānā pānīyaṁ āharā'ti.  'evaṁnta'ti kho āyasmā ānando bhagavato paṭissutvā pattaṁ gahetva yena so udapāno tenupasaṅkami.

3. atha kho so udapāno āyasmante ānande upasaṅkamante sabbaṁ taṁ tiṇañca bhusañca mukhato ovamitvā acchassa udakassa anāvilassa vippasannassa yāva mukhato pūruto vissandento maññe aṭṭhāsi. atha kho āyasmato ānandassa etadahosi: acchariyaṁ vata! bhogha abbhutaṁ vata! bho, tathāgatassa mahiddhikatā mahānubhāvatā. ayaṁ hi so udapāno mayi upasaṅkamante sabbaṁ taṁ tiṇañca bhusañca mukhato ovamitvā acchassa udakassa anāvilassa vippasannassa yāva mukhato pūruto vissandento maññe aṭṭhāsi ti. pattena pānīyaṁ ādāya yena [pts page 079] [\q  79/]   bhagavā tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā bhagavantaṁ etadavoca: acchariyaṁ' bhante, abbhūtaṁ' bhante. tathāgatassa mahiddhikatā mahānubhāvatā. ayaṁ hi so bhante udapāno mayi upasaṅkamante sabbaṁ taṁ tiṇañca bhusañca muthato ovamitvā acchassa udakassa anāvilassa vippannassa yāva mukhato pūruto vussandento2 maññe aṭṭhāsi. pucatu bhagavā pānīyaṁ, pivatu sugato pānīyaṁ'ti.
4. atha kho bhagavā etamattaṁ viditvā tāyaṁ velāyaṁ imaṁ udānaṁ udānesi: -

"kiṁ kayirā udapānena āpā ce2 sabbadā suyuṁ,
taṇhāya mūlato chetvā kissa piriyesanaṁ care"ti*

* kiṁ kuryādudapānena āpaśveta sarvato yadi
chitetvaha mūlaṁ ta'ṣaṇāyā: kasya paryeṣaṇāṁ caret. (divyāvadāna 3. 3)
1. thuṇaṁ, maṁ 2 āpā ca, sīmu.

[bjt page 288] [\x 288/]

7. 10.
udenasuttā

1. evaṁ me sutaṁ: ekaṁ samayaṁ bhagavā kosambiyaṁ viharati ghositārame. tena khopana samayena rañño udenassa uyyānagatassa antepuhaṁ daḍḍaṁ hoti, pañca ca itthisatāni kālaṅkatāni honti sāmāvatippamukhāni. atha kho sambahulā bhikkhū pubbanhasamayaṁ nivasetvā pattacīvaramādāya kosambiṁ piṇḍāya pavisiṁsu. kosambiyaṁ piṇḍāya caritvā pacchābhattaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdiṁsu, ekamantaṁ nisinnā kho te bhikkū bhagavantaṁ etadavocuṁ: idha bhante rañño udenassa ayyānagatassa antepura daḍḍhaṁ, pañca va itthisatāni kālaṅkatāni honti sāmāvatippamukhāni. tāsaṁ bhante, upāsikānaṁ kā gati, ko abhisamparāyo'ti.

2. santettha bhikkhave, upāsikāyo sotāpannā, santi sakadāgāminiyo, santi anāgāminiyo, sabbā2 tā bhikkhave upāsikāyo anipphalā kālaṅkatā'ti. 3

3. atha kho bhagavā etamatthaṁ viditvā tāyaṁ velāyaṁ imaṁ udānaṁ udānesi:
"mohasambandhano loko bhabbarūpo: va dussati,
upadhisambandhano bālo tamasā parivārito,
sassati vi. khāyati passato natthi kiñcanaṁ"ti. 4

tassuddānaṁ:
"duve bhaddiyi duve ca sattā lakuṇṭako taṇhākkhayo, 4
papañcakhayo ca kaccāno udapānañca udeno"ti.

2. saddhā, sī 3. anipaphalāni kālaṅkatāni, sī
mobhasaṁvardhano loko bhavyarūpa iva dṛśyate upadhibandhanā bālāstamasā parivāritā:
sata saditi paśyanti paśyatāṁ nāsti kiñcana. (divyāvadāna 36. 24)

[bjt page 290] [\x 290/]

pāṭaligāmiyavaggo aṭṭhamo.

[pts page 080  [\q  80/]  8. 1.]
paṭhamanibbānasuttaṁ.

1. evaṁ me sutaṁ: ekaṁ samayaṁ bhagavā sāvatthiyaṁ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. tena kakho pana samayena bhagavā bhikkū nibbānapaṭisaṁyuttāya dhammiyā kathāya sandasseti samādapeti samuttejeti sampahaṁseti. te ca bikkū aṭṭhi katvā1 manasi katvāsabbaṁ cetaso2 samannāharatvā ohitasotā dhammaṁ suṇanti.

2. atha kho bhagavā etamattaṁ viditvā tāyaṁ velāyaṁ imaṁ udānaṁ udānesi: -

"atti bhikkave, tadāyatanaṁ, yattha neva paṭhavi, na āpo, na tejo, na vāyo, na ākāsānañcāyatanaṁ, na viññānañcāyatanaṁ, na ākiñcaññāyatanaṁ, na nevasaññānāsaññāyatanaṁ, nāyaṁ loko, na paraloko, na ubho candimasuriyā. tatrāpāhaṁ bhikkhave, neva āgatiṁ vadāmi, na gatiṁ, na ṭhitiṁ, na cutiṁ, na upapattiṁ. appatiṭṭhaṁ appavattaṁ anārammaṇamevetaṁ. esevanto dukkhassā"ti.

8. 2.
dutiyanibbānasuttaṁ.

1. evaṁ me sutaṁ: ekaṁ samayaṁ bhagavā sāvattiyaṁ viharati jetavano anāthapiṇḍikassa ārāme. tena kho pana samayena bhagavā bhikkhū nibbānapaṭisaṁyuttāya dhammiyā kathāya sandasseti samādapeti samuttejeti sampahaṁseti. te ca bhikkhū aṭṭhi katvā manasi katvāsabbaṁ cetaso samannāharitvā ohitasotā dhammaṁ suṇanti.

2. atha ko bhagavā etamatthaṁ viditvā tāyaṁ velāyaṁ imaṁ udānaṁ udānesi:

"duddasaṁ anataṁ3 nāma na hi saccaṁ sudassanaṁ,
paṭividdhā tanhā jānato passato natthi kiñcanaṁ"ti.

1. aṭṭhikatvā, sī 2 sabbacetaso - itipi paṭho. 3. anantaṁ - itipipaḍhanti. aṭṭhakathā.

[bjt page 292] [\x 292/]

8. 3.
tatiyanibbānasuttaṁ.

1. evaṁ me sutaṁ: ekaṁ samayaṁ bhagavā sāvatthiyaṁ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. tena kho pana samayena bhagavā bhikkhū nibbānapaṭisaṁyuttāya dhammiyā kathāya sandasseti samādapeti samuttejeti sampahaṁseti. te ca bhikkhū aṭṭhi katvā manasi katvāsabbaṁ cetaso samannāharitva ohitasotā dhammaṁ suṇanti.

2. atha ko bhagavā etamatthaṁ viditvā tāyaṁ velāyaṁ imaṁ udānaṁ udānesi: "atthi bhikkhave, ajātaṁ abhūtaṁ akataṁ asaṅkhataṁ. no ce taṁ bhikkhave, abhavissā ajātaṁ abūtaṁ akataṁ asaṅkhataṁ, nayidha jātassa bhūtassa katassa saṅkhatassa nissaraṇaṁ paññāyetha. [pts page 081] [\q  81/]   yasmā ca kho bhikkhave, atthi ajātaṁ abhūtaṁ akataṁ asaṅkhataṁ, tasmā jātassa bhūtassa katassa saṅkhatassa nissaraṇaṁ paññāyatī"ti.

8. 4.
catutthanibbānasuttaṁ.

1. evaṁ me sutaṁ: ekaṁ samayaṁ bhagavā sāvatthiyaṁ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. tena kho pana samayena bhagavā bhikkhū nibbānapaṭisaṁyuttāya dhammiyā kathāya sandasseti samādapeti samuttejeti sampahaṁseti. te ca bhikkhū aṭṭhi katvā manasi katvāsabbaṁ cetaso samannāharitva ohitasotā dhammaṁ suṇanti.

2. atha ko bhagavā etamatthaṁ viditvā tāyaṁ velāyaṁ imaṁ udānaṁ udānesi:
[bjt page 294] [\x 294/]
"nissitassa calitaṁ. anissitassa calitaṁ natthi. calite asati passaddhi. passaddhiyā sati nati na hoti. natiyā asati āgati gati na hoti. āgati gatiyā asati cutupapāto na hoti. cutupapāte asati nevidha na huraṁ na ubhayamantare. esevanto dukkhassā"ti.
8. 5.
cundasuttaṁ.

1. evaṁ me sutaṁ: ekaṁ samayaṁ bhagavā mallesu cārikaṁ caramāno mahati bhikkhusaṅghena saddhiṁ yena pāvā tadavasari. tatra sudaṁ bhagavā pāvāyaṁ viharati cundassa kammāraputtassa ambavane.

2. assosi ko cundo kammāraputto: bhagavā kira mallesu cārikaṁ caramāno mahatā bhikkhūsaṅghena saddhiṁ pāvaṁ anuppatto pāvāyaṁ viharati mayhaṁ ambhavane'ti. atha kho cundo kammāraputto yena bhagavā tenupasaṅkami. upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdi. ekamantaṁ nisinnaṁ kho cundaṁ kammāraputtaṁ bhagavā dhammayā kathāya sandassesi samādapesi samuttejesi sampahaṁsesi.

3. atha ko cundo kammāraputto bhagavatā dhammiyā kathāya sandassito samādapito samuttejito sampahaṁsito bhagavantaṁ etadavoca: ' adhivasetu me bhante, bhagavā svātanāya bhattaṁ saddhiṁ bhikkhusaṅghenā'ti. adivāsesi bhagavā tunhībhāvena. atha kho cundo kammāraputto bhagavato adhivāsanaṁ viditvā uṭṭhāyāsanā bhagavantaṁ abhivādetvā padakkhiṇaṁ katvā pakkāmi.

4. atha khe cundo kammāraputto tassā rattiyā accayena sake nivesane paṭhitaṁ khādanīyaṁ bhojanīyaṁ paṭiyādipetvā pahūtañca sūkaramaddavaṁ, bhagavato kālaṁ ārocāpesi: kālo bhante, niṭṭhitaṁ bhattanti. atha [pts page 082] [\q  82/]   ko bhagavā pubbanhasamayaṁ nivāsetvā pattacīvaramādāya saddiṁ bhikkhūsaṅghena yena cundassa kammāraputtassa nvesanaṁtenupasaṅkami. upasaṅkamitvā paññatte āsane nisūdi. nisajja kho bhagavā cundaṁ kammāraputtaṁ āmantesi: yaṁ te cundaga sūkaramaddavaṁ paṭiyattaṁ, tena maṁ parivisa. yaṁ panaññaṁ khādanīyaṁ bhojanīyaṁ paṭiyattaṁ, tena bhikkhūsaṅghaṁ parivisāti.

[bjt page 296] [\x 296/]

5. 'evaṁ bhante'ti kho cundo kammāraputto bhagavantaṁ paṭissutvā yaṁ ahosi sūkaramaddavaṁ paṭiyattaṁ, tena bhagavantaṁ parivisi. ' yaṁ panaññaṁ khādanīyaṁ bhojanīyaṁ paṭiyattaṁ, tena bhikkhūsaṅghaṁ parivisi.

6. atha kho bhagavā cundaṁ kammāraputtaṁ āmantesi: yaṁ te cunda, sūkaramaddavaṁ avasiṭṭhaṁ, taṁ sobbhe nikhaṇāhi. nāhaṁ taṁ cunda, passāmu sadevake loke samārake sabrahmake sassamaṇabrāhmaṇiyā pajāya sadevamanussāya. yassa taṁ paributtaṁ sammā pariṇāmaṁ gaccheyya aññata; tathāgatenā'ti. 'evaṁ bhante'ti kho cundo kammāraputto bhagavato paṭissutvā yaṁ ahosi sūkaramaddavaṁ avasiṭṭhaṁ, taṁ sobbhe nikhaṇitvā yena bhagavā tenupasaṅkami. upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdu. ekamantaṁ nisinnaṁ kho cunda kammāraputtaṁ bhagavā dhammiyā kathāya sandassetvā samādapetvā samuttejetva sampahaṁsetvā uṭṭhāyāsanā pakkāmi.

7. atha ko bhagavato cundassa kammāraputtassa bhattaṁ bhuttāvissa kharo ābādho uppajji lohitapakkhandikā. bāḷhā vedanā vattanti māraṇantikā. tata; sudaṁ bhagavāsato sampajāno adhivāsesi avihaññamāno.

8. " atha kho bhagavā āyasmantaṁ ānandaṁ āmantesi: āyāmānanda, yena kusinārā tenupasaṅkamissāmā'ti. 'evaṁ bhante'ti kho āyasmā ānando bhagavato paccassosi.

"cundassa bhattaṁ bhuñjitvā kammārassā'ti me sutaṁ,
ābādhaṁ saṁphusī dhīro pabāḷhaṁ māraṇantikaṁ.

bhuttassa ca sūkaramaddavena
byādhippabāḷho udapādi satthuno.
viriccamāno bhagavā aveca:
gacchāmahaṁ kusināraṁ nagaranti. "*

*saṅgītikārakatherānaṁ gāthāyo.

[bjt page 298] [\x 298/]

9. atha [pts page 083] [\q  83/]   ko bhagavā maggā okkamma yenaññataraṁ rukkhamūlaṁ tenupasaṅkami. upasaṅkamitvā āyasmantaṁ ānandaṁ āmantesi: "iṅgha me tva ānanda, catugguṇaṁ saṅghāṭiṁ paññāpehi. kilanto'smi ānanda, nisīdussāmī"ti. evaṁ bhante'ti kho āyasmā ānando bhagavato paṭissutvā catuggunaṁ saṅghāṭiṁ paññāpesi. nisīdi bhagavāpaññatte āsane. nisajja kho bhagavā āyasmantaṁ ānandaṁ āmantesi: "iṅgha me tvaṁ ānanda, pānīyaṁ āhara, pipāsito'smi ānanda, pivissāmī'ti. evaṁ vutte āyasmā ānando bhagavantaṁ etadavoca: idāni bhante , pañcamattāni sakaṭasatāni atikkantāni. taṁ cakkacchinnaṁ udakaṁ parittaṁ luḷitaṁ āvulaṁ sandati. ayaṁ bhante kukutthā nadī avidūre acchodakā sātodakā sītodakā setodakā supatitthā ramaṇiyāettha bhagavā pānīyañca pivissati gattāni ca sītiṁ karissatīti. dutiyampi kho bhagavāāyasmantaṁ ānandaṁ āmantesi: 'iṅgha me tvaṁ ānanda, pānīyaṁ āhara. pipāsito'smi ānanda, pivissāmī'ti. dutiyampi kho bhagavā āyasmantaṁ ānandaṁ āmantesi: 'iṅgha me tvaṁ ānanda, pānīyaṁ āhara, pipāsito'smi ānanda, pivissāmī'ti. evaṁ vutte āyasmā ānando bhagavantaṁ etadavoca: idāni bhante. pañcamattāni sakamasatāni atikkantāni. taṁ cakkacchinnaṁ udakaṁ parittaṁ luḷitaṁ ālavilaṁ sandati. ayaṁ bhante kukutthā nadī avidūre acchodakā sātodakā sītodakā setodakā supatitthā ramaṇīyā. ettha bhagavā pānīyañca pivissati gattāni ca sītiṁ karissatīti. tatiyampi kho bhagavā āyasmantaṁ ānandaṁ āmantesi: 'iṅgha me tvaṁ ānanda, pānīyaṁ āhara, pipāsito'smi ānanda, pivissāmī'ti. evaṁ bhante'ti kho āyasmā ānando bhagavato paṭissutvā pattaṁ gahetvā yena sā nadī tenupasaṅkami.

10. atha kho sā nadī cakkacchinnā parittā luḷitā āvilā sandamānā āyasmante ānande upasaṅkamante accā vippasannā anāvilā sandati. atha ko āyasmato ānandassa etadahosi: acchariyaṁ vata bho, abbhūtaṁ vata ho, tathāgatassa mahiddhikatā mahānubhāvatā. ayañhi sā nadi cakkacchinnā parittā luḷitā āvilā sandamānā mayi upasaṅkamante accā vippasannā anāvilā sandatīti pattena pānīyaṁ ādāya yena bhagavātenupasaṅkami. upasaṅkamitvā bhagavantaṁ etadavoca: acchariyaṁ bhante, abbhūtaṁ bhante, tathāgatassa mahiddhikatā mahānubhāvatā. ayañhi sā bhante nadī cakkaccinnā parittā luḷitā āvilā sandamānā. mayi upasaṅkamante acchā vippasannā anāvilā sandati. pivatu bhagavā pānīyaṁ. pivatu [pts page 084] [\q  84/]   sugato pāniyanti. atha ko bhagavā pānīyaṁ apāsi.

11. atha kho bhagavā mahatā bikkhūsaṅghena saddhiṁ yena kukutthā nadī tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā kukutthaṁ nadiṁ ajjhogāhetvā nahātvā ca pivitvā ca1 paccuttaritvā yena ambavanaṁ tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā āyasmantaṁ cundakaṁ āmantesi: 'iṅgha me tvaṁ cundaka, catugguṇaṁ saṅghāṭiṁ paññāpehi, kilante'smi cundaka, nipajjissāmī'ti. 'evaṁ bhante'ti kho āyasmā cundako bhagavato paṭissutvā catugguṇaṁ saṅghāmiṁ paññāpesi. atha kho bhagavā dakkhiṇena passena sihaseyyaṁ kappesi pāde pādaṁ ccādhāya sato sampajāno uṭṭhānasaññaṁ manasi karitvā āyasmā pana cundako tattheva bhagavato purato nisīdi.

1. pitvāca, ma.

[bjt page 300] [\x 300/]

"gantvāna puddho nadikaṁ kukutthaṁ
acchodakaṁ sātodakaṁ vippasannaṁ,
ogāhi satthā sukilantarūpo
tathāgato appamimo'dha loke.

nahātvā ca pītva1 cudatāri satthā
purekkhato bikkhugaṇassa majjhe,
satthā pavattā bhagavā'dha dhamme
upāgami ambavanaṁ mahesi.

āmantayi cundakaṁ nāma bhikkhuṁ
catuggunaṁ patthara me nipajjaṁ. 2
so codito bhāvitattena cundo
catugguṇaṁ patthari khippameva.

nipajji satthā sukilantarūpo
cundopi tattha mukhe nisīdū"ti. *

12. atha kho bhagavā āyasmantaṁ ānandaṁ āmanantesi: "siyā kopanānanda, cundassa kammāraputtassa koci vippaṭisāraṁ upadaheyya: 3tassa te āvuso cunda, alābhā, tassa te āvuso cunda, dulladdhaṁ, yassa te tathāgato pacchimaṁ piṇḍapātaṁ bhuñjitvā parinibbuto'ti. cundassa ānanda, kammāraputtassa [pts page 085] [\q  85/]   evaṁ vippaṭisāro paṭivinodetabbo: tassa te āvuso cunda, lābhaṁ, tassa te āvuso cunda suladdhaṁ, yassa te tathāgato pacchimaṁ piṇḍapātaṁ bhuñjitvā parinibbuto. sammukhā metaṁ āvuso cunda bhagavato sutaṁ, sammukhā paṭiggahitaṁ. dve'me piṇḍapātā samasamaphalā samasamavipākā, ativi. aññehi piṇḍapātehi mahapphalatarā ca mahānisaṁsatarā ca. katame dve? yañca piṇḍapātaṁ bhuñjitvā tathāgato anuttaraṁ sammāsambodhiṁ abisambujjhati, yañca piṇḍapātaṁ bhuñjitvā tathāgato anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbāyati, 4 ime dve piṇḍapātā samasamaphalā samasamavipākā ativi. aññehi piṇḍapātehi mahapphalatarā ca mahānisaṁsatarā ca. āyusaṁvattanikaṁ āyasmatā cundena kammāraputtena kammaṁ upavitaṁ, vaṇṇasaṁvattanikaṁ āyasmatā cundena kammāraputtena kammaṁ upacitaṁ, sukhasaṁvattanikaṁ āyasmatā cundena kammāraputtena kammaṁ upacitaṁ. yasasaṁvattanikaṁ āyasmatā cundena kammāraputtena kammaṁ upacitaṁ. saggasaṁvattanikaṁ āyasmatā cundena kammāraputtena kammaṁ upacitaṁ. ādhipateyyasaṁvattanikaṁ āyasmatā cundena kammāraputtena kammaṁ upacitanti. cundassa ānanda, kammāraputtassa evaṁ vippaṭisāro paṭivinodetabbo"ti

13. atha ko bhagavā etamatthaṁ viditvā tāyaṁ velāyaṁ imi udānaṁ udānesi:

1. pivitvā, katthaci 2. nisajjaṁ, ma. 3. uppādeyya, ma. 4. parinibbuto, kesuci potthakesu * saṅgītikārakatherānaṁ gāthāyo.

[bjt page 302] [\x 302/]

"dadato puññaṁ pavaḍḍhati saññamato veraṁ na cīyati,
kusalo ca jahāti pāpataṁ rāgadosamohakkhayā sa nibbito"ti1

8. 6.
pāmalīgāmīya suttaṁ.

1. evaṁ me sutaṁ: ekaṁ samayaṁ bhagavā magadhesu cārikaṁ cārikaṁ caramāno mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṁ, yena pāṭalīgamo tadavasari. assosuṁ kho pāṭaligāmiyā upāsakā: 'bhagavā kira magadhesu cārikaṁ caramāno mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṁ pāṭamīgāmaṁ anuppatto'ti, athi kho pāmalīgāmiyā upāsakā yena bhagavā tenupasaṅkamiṁsu upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdiṁsu. ekamantaṁ nisinnā khoba pāṭaligāmiyā upāsakā bhagavantaṁ [pts page 086] [\q  86/]   etadavocuṁ: adivāsetu no bhante bhagavā āvasathāgāranti. adivāsesi bhagavā tunhībhāvena.

2. atha kho pāṭalīgāmiyā upāsakā bhagavato adivāsanaṁ viditvā aṭṭhāyāsanā bhagavantaṁ abhivādetvā padakkhiṇaṁ katvā yena āvasathāgāhaṁ tenupasaṅkamiṁsu. upasaṅkamitvā sabbasatthariṁ āvasathāgāraṁ santharitvā, āsanāni paññāpetvā, udakamaṇikaṁ patiṭṭhāpetvā, telappadīpaṁ āropetvā, yena bhagavā tenupasaṅkamiṁsu. upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ aṭṭhaṁsu. ekamantaṁ ṭhitā khoba pāṭaligāmiyā upāsakā bhagavantaṁ etadavocuṁ: sabbasantharisanthataṁ bhante āvasathāgāraṁ. āsanāni paññattāni. udakamaṇiko patiṭṭhāpito. telappadīpo āropito. yassa'dāni bhante bhagavā kālaṁ maññatīti.

3. atha ko bhagavā nivāsetvā2 pattacīvaramādāya saddhiṁ bhikkhusaṅghena yena āvasathāgāraṁ tenupasaṅkami. upasaṅkamitvā pāde pakkhāletvā āvasathāgāraṁ pavisitvā majjhimaṁ thambhaṁ nissāya puratthābhimukho nisidu. bhikkhusaṅgho'pi kho pāde pakkhāletvo āvasathāgāraṁ pavisitvā pacchimaṁ3 bhittiṁ nissāya purātthābhimukho nisīdibhagavantaṁ yeva purekkhatvā. paṭaligāmiyāpi kho upāsakā pāde pakkhaletvā āvasathāgāraṁ pavisitvā puratthimaṁ bhittiṁ nissāya pacchimābimukhā nisīdiṁsu bhagavantaṁ yevapurekkhatvā. 4

4. atha khoba bhagavā pāṭalīgāmiye upāsake āmantesi: pañcime gahapatayo ādīnāvā dussīlassa sīlavipattiyā. katame pañca?

idha gahapatayo, dussīlo sīlavipanno tamādādikaranaṁ mahatiṁ bhogajāniṁ nigacchati. ayaṁ paṭhamo ādīnavo dussīlassa sīlavipattiyā.

puna caparaṁ gahapatayo, dussīlassa sīlavipannassa pāpako kittisaddo abbhuggacchati. ayaṁ dutiyo ādīnavo dussilassa sīlavipattiyā.

1. parinibbutoba kesu ci potthakesu. 2. sāyanhasamayaṁ nivāsetvā, mahāparinibbāna 3. sutta majjhimaṁ, [pts 4.] purakkhatvā, sī, katthaci.

[bjt page 304] [\x 304/]
punacaparaṁ gahapatayo, dussīlo sīlavipanno yaññadeva parisaṁ upasaṅkamati yadi khattiyaparisaṁ yadi brāhmaṇaparisaṁ yadi gahapatiparisaṁ yadi samaṇaparisaṁ, avisārado upasaṅkamati maṅkubhuto. ayaṁ tatiya ādīnevo dussīlassa sīlavipattiyā.

punacaparaṁ gahapatayo, dussīlo sīlipanno sammūḷho kālaṁ karoti. ayaṁ catuttho ādīnavo dussīlassa sīlavipattiyā.

punacaparaṁ gahapatayo, dussīlo sīlavipanno kāyassa bhedā paraṁ maraṇā apāyaṁ duggatiṁ vinipātaṁ nirayaṁ upapajjati. ayaṁ pañcamo ādīnavo dussīlassa sīlavipattiyā.

ime kho gahapatayo. pañca ādīnavā dussīlassa sīlavipattiyā'ti.

5. pañcime gahapatayo, ānisaṁsā sīlavato sīlasampadāya. katame pañca?

idha gahapatayo, sīlavā sīlasampanno appamādādhikaraṇaṁ mahantaṁ bhogakkhandhaṁ adigacchati. ayaṁ paṭhamo ānisaṁso sīlavato sīlasampadāya.

punacaparaṁ gahapatayo, sīlatā sīlaisampannassa kalyāṇo kittisaddo abbhuggacchati. aṁ dutiyo ānisaṁso sīlavato sīlasampadāya.

puna caparaṁ gahapatayo, sīlavā sīlasampanno yaññadeva parisaṁ upasaṅkamati yadi khattiyaparisaṁ yadi brāhmaṇaparisaṁ yadi gahapatiparisaṁ yadi samaṇaparisaṁ visārado upasaṅkamati amaṅgubhuto. ayaṁ tatiya āniseṁso sīlavato sīlasampadāya.

punacaparaṁ gahapatayo, sīlavā sīlasampanno asammūḷho kālaṁkaroti. ayaṁ catutthoānisaṁso sīlavato sīlasampadāya.

punacaparaṁ gahapatayo, sīlavā sīlasampanno kāyassa bhedā parammahaṇā sugatiṁ saggaṁ lokaṁ upapajjati. ayaṁ pañcamo ānisaṁso sīlavato sīlasampadāya.

ime kho gahapatayo, pañca ānisaṁsā sīlavato sīlasampadāyāti.

6. atha ko bhagavā pāmalīgāmiye upāsake bahudeva rattiṁ dhammiyā kathāya sandassetvā samādapetvā samuttejetvā sampahaṁsetvā uyyojesi: abhikkantā kho gahapatayo ratti, yassadāni tumhe kālaṁ maññathā'ti. 2 atha kho1 pāmalīgāmiyā upāsakā bhagavato bhāsitaṁ abhinanditvā anumoditvā uṭṭhāyāsanā bhagavantaṁ abhivādetva padakkhiṇaṁ katva pakkamiṁsu.

atha kho bhagavā acirapakkantesu pāmaligāmiyesu upāsakesu suññāgāraṁ pāvisi.

1. evaṁ bhante'ti kho, mahāparinibbānasutta. 2. bhagavato paṭissatvā. si.

[bjt page 306] [\x 306/]

7. tena kho pana samayena sunīdhavassakārā magadhamahāmattā pāmaligame nagaraṁ māpentivajjinaṁ [pts page 088] [\q  88/]   paṭibāhāya. tena kho pana samayena sambahulā devatāyo sahassasahasseva 1pāṭaligāme vatthūni parigganhanti. yasmiṁ padese mahesakkhā devatā vatthūni pariggaṇhanti, mahesakkhānaṁ tattha raññaṁ rājamahāmattānaṁ cittāni namanti nivesanini māpetuṁ. yasmiṁ padese majjhimā devatā vatthūni pariggaṇhanti, majjhimānaṁ tattha raññaṁ rājamahāmattānaṁ cittāni namanti nimesanāni māpetuṁ. yasmiṁ padese nīcā devatā vatthūni parigganhanti, nīcānaṁ tattha raññaṁ rājamahāmattānaṁ cittāni namanti nivesanāni māpetuṁ. addasā kho bhagavā dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena tā devatāya sahassasahasseva1 pāṭaligāme vatthūni pariggaṇhantiyo. yasmiṁ padese mahesakkhā devatā vatthūni pariggaṇhanti, mahesakkhānaṁ tattha raññaṁ rājamahāmattānaṁ cittāni namanti nivesanāni māpetuṁ. yasmiṁ padese majjhimā devatā vatthuni pariggaṇhanti, majjhimānaṁ tattha raññaṁ rājamahāmattānaṁ cittāni namanti nivesanāni māpetuṁ. yasmiṁ padese nīvā devatā vatthūni parigganhanti, nīcānaṁ tattha raññaṁ rājamahāmattānaṁ cittāni namanti nivesanāni māpetunti.

8. atha kho bhagavā tassā rattiyā paccusasamaye paccūṭṭhāya āyasmantaṁ ānandaṁ āmantesi: ' ko nu kho ānanda, pāṭaligāme nagaraṁ māpeti?'ti.

"sunīdhavassakārā bhante, magadhamahāmattā pāṭaligāme nagaraṁ māpenti vajjinaṁ paṭibāhāyā"ti.

'seyyathāpi ānanda' devavehi tāvatiṁsehi saddhiṁ mantetvā, evameva kho ānanda, sunīdhavassakārā magadhamahāmattā pāṭaligāme nagaraṁ māpenti rajjinaṁ paṭibāhāya.

9. idhāhaṁ ānanda, addasaṁ dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena sambahulādevatāyo sahassasahasseva pāṭaligāme vatthūni pariggaṇhantiyo: yasmiṁ padese mahesakkhā devatā vatthūni pariggaṇhanti, mahesakkhānaṁ tattha raññaja hājamahāmattānaṁ cittāni namanti nivesanini māpetuṁ. yasmiṁ padese majjhimā devatā vatthūni pariggaṇhanti, majjhimānaṁ tattha raññaṁ rājamahāmattānaṁ cittāni namanti nivesanāni māpetuṁ. yasmiṁ padese nīcā devatā vatthūni parigganhanti nīcānaṁ tattha raññaṁ rājamahāmattānaṁ cittāni namanti nivesanini māpetunti.

10. yāvatā ānanda ariyaṁ āyatanaṁ. yāvatā vaṭhippatho, idaṁ agganagaraṁ bhavissatipāṭaliputtaṁ puṭabhedanaṁ. pāṭaliputtassa kho ānanda, tayo antarāyā bhavissanti aggito va udakato vā muthubhedato vā'ti

1. sahasseva, sī.

[bjt page 308] [\x 308/]

11, atha kho sunīdhavassakārā magadhamahāmattā yena bhagavā tenupasaṅkamiṁsu. upasaṅkamitvā bhagavatā saddhiṁ sammodiṁsu, sammodanīyaṁ kathaṁ sārāṇīyaṁ vītisāretvā ekamantaṁ ṭhitā kho sunīdhavassakārā magadhamahāmattā [pts page 089] [\q  89/]   bhagavantaṁ etadavocuṁ: adhivāsetu no bhavaṁ gotamo ajjatanāya bhattaṁ saddhiṁ bhikkhusaṅghenāti. adhivāsesi bhagavā tunhībhāvena.

12. atha ko sunidhavassakārā magadhamahāmattā bhagavato adhivāsanaṁ viditvā yena sako āvasatho tenupasaṅkamiṁsu. upasaṅkamitvā sake āvasathe paṇitaṁ khādanīyaṁ bhojanīyaṁ paṭiyādāpetvā bhagavato kālaṁ ārocesuṁ: 1 kālo bho gotama, niṭṭhitaṁ bhattanti. atha ko bhagavā pubbanhasamayaṁ nivāsetvā pattacīvaramādāya saddhiṁ bhikkusaṅghena yena sunīdhavassakārānaṁ magadhamahāmattānaṁ āvasatho tenupasaṅkami. upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdi. atha kho sunidhavassakārā magadhamahāmattā buddhapamukhaṁ bhikkhūsaṅghaṁ panitena khādanīyena bhojanīyena sahattha santappesuṁ sampavāresuṁ

13. atha kho sunīdhavassakārā magadhamahāmattā bhagavantaṁ bhuttāviṁ onitapattapāṇiṁ aññataraṁ nīcaṁ āsanaṁ gahetvā ekamantaṁ nisīdiṁsu. ekamantaṁ nusunne kho sunīdhavassakāre magadhamahāmatte bhagavā imāhi gāthāhi anumodi:
"yasmiṁ padese kappeti vāsaṁ paṇḍitajātiyo,
sīlavantettha bhojetvā saññate buhmacārayo. *

yā tattha devatā āsuṁ tāsaṁ dakkhiṇamādise, *
tā pūjitā pūjayanti mānitā mānayanti naṁ.

tato naṁ anukampanti mātā puttaṁ'va orasaṁ,
devatānukampito poso sadā bhadrānī passatī"ti

14. atha kho bhagavā sunīdhavassakārānaṁ magadhamahāmattānaṁ imāha gāthāhi anumoditvā uṭṭhāyāsanā pakkāmi. tena kho pana samayena sunīdhavassakārā magadhamahāmattā bhagavantaṁ piṭṭhito piṭṭhito anubaddhā honti: yenajja samaṇo gotame dvārena nikkhamissati taṁ gotamadvāraṁ nāma bhavissati. yena titthena gaṅgaṁ nadiṁ tarissati taṁ gotamatitthaṁ nāma bhavissatī'ti

1. atha kho bhagavā sunīdhavassakārānaṁ magadhamahāmattānaṁ imāhi gāthāhi anumoditva uṭṭhāyāsanā pakkāmi. tena ko pana samayena sunīdhavassakārā magadhamahāmattā bhagavantaṁ piṭṭhito anubaddhā honti: yenajja samaṇo gotamo dvārena nikkhamissati taṁ gotamadvāraṁ nāma bhavissati. yena titthena gaṅgaṁ nadiṁ tarissati taṁ gotamatitthaṁ nāma bhavissatī'ti.

1. ārocācesuṁ. katthaci * yasmina pradeśe kalpate vāsaṁ paṇatejātikaḥ
Śīlavato bhojayanti saṁyatāna buhmacardhako
* yā satvata; devatā āsana kuśalāsatuṣṭamānaya:
tā: pūjitā: pūjayanti mānayanti ca mānitā: .
(sarvāstivāda mahāparinirvāṇa sūtraṁ)

[bjt page 310] [\x 310/]

15. atha kho bhagavā yena dvārena nikkhami, taṁ gotamadvāraṁ nāma [pts page 090] [\q  90/]   ahosi atha kho bhagavā yena gaṅgā nadī tenupasaṅkami. tena kho pana samayena gaṅgā nadī purā hoti samatittikā kākapeyyā. appekacce manussā nāvaṁ pariyesanti, appekacce uḷumpaṁ pariyesanti, appekacce kullaṁ bandhanti apārāpāraṁ1 gantukāmā. atha kobhagavā seyyathāpi nāma balavā puriso sammiñjitaṁ vā bāha pasāreyya pasāritaṁ vā pihaṁ sammiññeyya emameva2 gaṅgāya nadiyā orimatīre antarahito pārimatīre paccuṭṭhāsisaddhiṁ bikkusaṅghena. addasā kho bhagavā te manusse appekacce nāvaṁ pariyesante, appekacce uḷumpaṁ pariyesante, appekacce kullaṁ bandhante apārāpāraṁ gantukāme.

16. atha ko bhagavā etamatthaṁ viditvā tāyaṁ velāyaṁ imaṁ udānaṁ udānesi
"ye taranti aṇṇavaṁ saraṁ setuṁ katvāna visajja pallalāni,
kullaṁ hi jano pabandhati tinnā medhāvino janā"ti. 3

8. 7.

dvidhāpathasuttaṁ.

1. evaṁ me sutaṁ: ekaṁ samāyaṁ bhagavā kosalesu addhānamaggapaṭipanno hoti āyasmatā nāgasamālena pacchāsamaṇena. addasā ko āyasmā nāgasamālo antarāmagge dvedhāpathaṁ. disvāna bhagavantaṁ etadavoca: ' ayaṁ bhante bhagavā pantho iminā gacchāmā'ti. e vaṁ vutte bhagavā āyasmantaṁ nāgasamālaṁ etadavoca: ' ayaṁ nāgasamāla pantho iminā gacchāmā'ti. dutiyampi kho āyasmā nāgasamālo bhagavantaṁ vatadavoca: ' ayaṁ bhante bhagavā pantho iminā gacchāmā'ti. tatiyampi kho āyasmā nāgasamālo bhagavantaṁ etadavoca: ' ayaṁ bhante bhagavā pattho iminā cacchāmi'ti. evaṁ vutte bhagavā āyasmantaṁ nāgasamālaṁ etadavoca: ' ayaṁ nāgasamāla, pantho iminā gacchāmā'ti. atha ko āyasmā nāgasamālo bhagavato pattacīvaraṁ tattheva chamāyaṁ nikkipitvā pakkāmi, ' idaṁ bhante bhagavato pattacīvaranti'.

2. atha kho āyasmato nāgasamālassa tena patthena gacchantassa antarāmagge corā nikkhamitvā hatthehi ca pādehi ca viheṭhesuṁ, pattañca bhindiṁsu, saṅghāṭiñca vipphālesuṁ. atha kho āyasmā [pts page 091] [\q  91/]   nāgasamālo bhinnena pattena vipphālitāya saṅghāṭiyā yena bhagavātenupasaṅkami. upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdi. ekamantaṁ nisinno kho āyasmā nāgasamālo bhagavantaṁ etadavoca: idha mayhaṁ bhante tena patthena gacchantassa antarāmagge corā nikkhamitvā hatthehi ca pādeha ca viheṭhesuṁ. , pattañca bhindiṁsu, saṅghāṭiñca vipphālesu'nti.

3. atha ko bhagavā etamatthaṁ viditvā kāyaṁ velāyaṁ imaṁ udānaṁ udānesi: -

"saddhiṁ caramekato vasaṁ misso aññajanena vedagu,
vidvā pajahāti pāpakaṁ koñco khīrapako'ca ninnaga"nti.

1. aparāparaṁ, (kesu. ci. ) 2. evamevaṁ, mu. pā. 3. ye tarantyarṇavaṁ sara: setuṁ kātvā visājya palvalāni kolaṁ hi janā: prabandhitā uttīrṇā medhāvino janā: . (divyāvadāna 3. 1)

[bjt page 312] [\x 312/]

8. 8.
visākhāsuttaṁ.

1. evaṁ me sutaṁ: ekaṁ samayaṁ bhagavā sāvattiyaṁ viharati pubārāme migāramātupāsāde. tena kho pana samayena misākhāya migāramātuyā nattā kālakatā hoti piyā manāpā. atha ko visākhā migāramātā allavatthā allakesā divādivassayena bhagavā tenupasaṅkami. upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdi. ekamantaṁ nisinnaṁ ko visākhaṁ migāramātaraṁ bhagavā etadavoca: ' handa kutonu tvaṁ visākhe āgacchasi allavatthā allakesā idhūpasaṅkantā divādivassā?ti.

"nattā me bhante piyā manāpā kālakatā. tenāhaṁ allavatthā allakesā idhūpasaṅkantā divādivassā"ti.

"iccheyyāmahaṁ bhagavā yāvatikā sāvatthiyā manussā tāvatike putte ca nattāro cā"ti.

2. "kīvabahukā pana visākhe sāvatthiyā manussā devasikaṁ kālaṁ karontī?"ti.

"dasapi bhante sāvatthiyā manussā devasikaṁ kālaṁ karonti, navapi bhante sāvatthiyā manussā devasikaṁ kālaṁ karonti, aṭṭhapi bhante sāvatthiyā manussā devasikaṁ kālaṁ karonti, sattapi bhante sāvatthiyā manussā devasikaṁ kālaṁ karonti, chapi bhante sāvatthiyā manussā devasikaṁ kālaṁ karonti, paccapi bhante sāvatthiyā manussā devasikaṁ kālaṁ karonti, cattāropi bhante sāvatthiyā manussā devasikaṁ kālaṁ karontī, tīṇipi bhante sāvatthiyā manussā devasikaṁ kālaṁ karonti, dve'pi bhante sāvatthiyā manussā devasikaṁ kālaṁ karonti, eko'pi bhante sāvatthiyā manusso devasikaṁ kālaṁ karoti, avivittā bhante sāvatti manussehi kālaṁ karontehī"ti.

' taṁ kiṁ maññasi visākhe api nu tvaṁ kadāci karahaci anallavatthaṁ anallakesā vā?"ti.

3. "no hetaṁ bhante. alaṁ [pts page 092] [\q  92/]   me bhante tāvabahukehi puttehi ca nattārehi cā"ti.

"yesaṁ kho visākhe, sataṁ piyāni, sataṁ tesaṁ dukkhāni. yesaṁ navuti piyāni, navutitesaṁ dukkhāni. yesaṁ asiti piyāni, asīti tesaṁ dukkhāni. yesaṁ sattati piyāni, sattati tesaṁ dukkhāni. yesaṁ saṭṭhi piyāni, saṭṭhi tesaṁ dukkhāni. yesaṁ paññāsaṁ piyāni, paññāsaṁ tesaṁ dukkhāni. -

[bjt page 314] [\x 314/]

yesaṁ cattārīsaṁ piyāni, cattārīsaṁ tesaṁ dukkhāni. yesaṁ tisaṁ piyānī tiṁsaṁ tesaṁ dukkhāni. yesaṁ vīsaṁ piyāni, vīsaṁ1 tesaṁ dukkhāni. yesaṁ dasa piyāni, dasa tesaṁ dūkkhāni. yesaṁ nava piyāni, nava tesaṁ dukkhāni. yesaṁ aṭṭha piyāni, aṭṭha tesaṁ dukkhāni. yesaṁ satta piyāni, satta tesaṁ dukkhāni. yesaṁ cha piyāni, cha tesaṁ dukkhāni. yesaṁ pañca piyāni, pañca tesaṁ dukkhāni. yesaṁ cattāri piyāni, cattāritesaṁ dukkhāni. yesaṁ tīṇi piyāni, tīṇi tesaṁ dukkhāni. yesaṁ dve piyāni, dve tesaṁ dukkhāni. yesaṁ vakaṁ piyaṁ' ekaṁ tesaṁ dukkhaṁ, yesaṁ natthi piyaṁ, natthi tesaṁ dukkhaṁ. asokā te virajā anupāyāsāti vadāmi"ti.

4. atha ko bhagavā etamatthaṁ viditvā tāyaṁ velāyaṁ imaṁ udānaṁ udānesi:
"ye keca sokā paridevitā vā dukkhā ca lokasmiṁ anekarūpā,
piyaṁ paṭicca pabhavanti ete piye asante na bhavanti ete.

tasmā hi te sukhino vītasokā yesaṁ piyaṁ natthi kuhiñci loke,
tasmā asokaṁ virajaṁ patthayāno piyaṁ na kayirātha kuhiñci loke".

8. 9.
paṭhamadabbasuttaṁ.

1. evaṁ me sutaṁ: ekaṁ samayaṁ bhagavā rājagahe viharati veḷuvane kalandakanivāpe. atha kho āyasmā dabbo mallaputto yena bhagavā tenupasaṅkami. upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdi. ekamantaṁ nisinno kho āyasmā dabbo mallaputto bhagavantaṁ etadavoca: 'parinibbānakālo me'dāni sugatā'ti 'yassa dāni tvaṁ dabba kālaṁ maññasi'ti.

2. atha kho āyasmā dabbo mallaputto uṭṭhāyāsanā bhagavantaṁ abhivādetvā padakkhiṇaṁ katvā vehāsaṁ abbhuggantvā ākāse antaḷikkhe pallaṅkena nisīditvā tejodhātuṁ samāpajjitvā vuṭṭhahitvā parinibbāyi. atha kho āyasmato dabbassa mallaputtassa vehāsaṁ abbhuggantvā ākāse antaḷikkhe pallaṅkena nisīditvā tejodhātuṁ samāpajjitvā vuṭṭhihitvā parinibbutassa sarīrassa jhāyamānassa ḍayhamānassa neva chārikā paññāyittha na masi. seyyathāpi nāma sappissa vā telassa vā jhāyamānassa ḍayhamānassa neva chārikā paññāyati na masi, evameva ko āyasmato dabbassa mallaputtassa vehāsaṁ [pts page 093] [\q  93/]   abbhuggantvā ākāse antaḷikkhe pallaṅkena nisīditvā tejotuṁ samāpajjitvā vuṭṭhahitvā parinibbutassa sarīrassa jhāyamānassa ḍayhamānassa neva chārikā paññāyittha na masī'ti.

1. vīsati mu. pa.
[bjt page 316] [\x 316/]

3. atha ko bhagavā etamatthaṁ viditvā tāyaṁ velāyaṁ imaṁ udānaṁ udānesi:

"abhedi kāyo nirodhi saññā vedanā sītībhaviṁsu1 sabbā,
vūpasamiṁsu saṅkhārā viññāṇaṁ atthamagamā"ti.

8. 10.
dutiyadabbasuttaṁ.

1. evaṁ me sutaṁ: ekaṁ samayaṁ bhagavā sāvatthiyaṁ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. tatra kho bhagavā bikkhū āmantesī bhikkhavo'ti. 'bhadante'ti te bhikkhū bhagavato paccassosuṁ. bhagavā etadavoca: 'dabbassa bhikkhave mallaputtassa vehāsaṁ abbhuggantvā ākāse antaḷikkhe pallaṅkena nisīditvā tejodhātuṁ samāpajjitvā vuṭṭhihitvā parinibbutassa larīrassa jhāyamānassa ḍayhamānassa neva chārikā paññāyittha na masi. syethāpi nāma sappissa vā telassa vā jhāyamānassa ḍayhamānassa neva chārikā paññāyati na masi. evameva kho bhikkhave dabbassa mallaputtassa vehāsaṁ abbhuggantvā ākāse antaḷikkhe pallaṅkena nisīditvā tejodhātuṁ samāpajjitvā vuṭṭhihitvā parinibbutassa sarirassa jhāyamānassa neva chārikā paññāyi na masī"ti.

2. atha ko bhagavā etamatthaṁ viditvā tāyaṁ velāyaṁ imaṁ udānaṁ udānesi:

"ayoghanahatasseva jalato jātavedaso.
anupubbūpasantassa yathā na ñāyate gati.

evaṁ sammā vimuttānaṁ kāmabandhoghatāhinaṁ.
paññāpetuṁ gati natthi pattānaṁ acalaṁ sukhaṁ"ti.

pāmaligāmiyavaggo aṭṭhamo.

tassuddānaṁ. [pts page 094] [\q  94/]

nibbānā caturo vuttā cundo pāṭaligāmiyo,
dvidhā patho visākhā ca dabbehi dvīhi2 te dasā'ti.

vaggamidaṁ paṭhamaṁ vara bodhi vaggamidaṁ dutiyaṁ mucalindo.
nandakavaggavaro tatiyo tu meghiyavaggavaro ca catuttho.

pañcamavaggavarantidha soṇo chaṭṭhamavaggavaraṁ jaccandho, 3
sattamavaggavaranti ca cullo pāṭaligāmavaraṭṭhamavaggo.

asiti manūnaka suttavaraṁ vaggavidhaṭṭhakaṁ suvibhattaṁ,
dassita cakkhumatā vimalena addhā tamudānamitīdamāhū. 4

udānapāḷi samattā.

1. sītibhaviṁsu, mudditaṭṭhakathā, vītirahiṁsu, mudditapāḷi. 2. dabbena saha. (bahūsu) 3. dasitaṁ -sīmu. 4. udānantidamāhūtī, mu pā. hi taṁ udānamitidamāhu, sīmu.